সংবাদ শিরোনাম
লোডিং...
Menu

Sunday, July 31, 2011

चंद्रपूर शहर

चंद्रपूर शहर



देवेंद्र गावंडे      9822467714           
राज्याच्या एका टोकावर वसलेल्या चंद्रपूर शहराला समृद्ध असा ऐतिहासिक वारसा आहे. आता विविध उद्योगांनी गजबजलेले हे शहर आधी वेगळेच होते. गोंडकालीन राजवटीत ५३५ वर्षांपूर्वी राजे बल्लारशाहने या शहराची निर्मिती केली. या राजाने नजीकच्या बल्लारपुरातून त्याची राजधानी हलवण्याचा निर्णय घेतला आणि या शहराची स्थापना झाली. भला मोठा परकोट आणि त्याला पठाणपुरा, जटपुरा, बिनबा आणि अंचलेश्वर, हे चार मोठे दरवाजे, असे या शहराचे प्रारंभीचे स्वरूप होते. राजा आला, मग त्याच्यासोबत प्रजाही आली आणि हळूहळू हे शहर स्थिरावत गेले. त्या काळात आजसारखी राज्ये नव्हती, त्यांच्या सीमा नव्हत्या पण, ठराविक अंतरावर बदलत जाणारी भाषा होती. त्यामुळे या शहराची ओळख आणि प्रतिमा आरंभापासून मिश्र संस्कृतीची राहिली. राजाला गरज पडत गेली तेव्हा दक्षिणेतून वेगळी संस्कृती व भाषा जोपासणारे लोक येथे येत गेले आणि या शहराच्या लोकजीवनात नवनव्या गोष्टींची भर पडत गेली. गोंडराजे ब्रिटिशांनाच काय पण, मोगलांनाही कधी शरण गेले नाही. त्यामुळे या शहरावर कधीही मोगलांचा अंमल राहिला नाही. ब्रिटिशांनी मात्र लढाई करून ताबा मिळवला. अशीच एक मोठी लढाई परकोटाच्या अगदी बाहेर झाली. आज तेथे रामबाग नर्सरी व वनखात्याची कार्यालये आहेत. लढाईच्या पाऊलखुणा तेवढय़ा नाहीत.
महाकाली मंदिर

महाकाली मंदिर

पुर्वीचे चांदा. महाराष्ट्र्राचा चंद्रपूर जिल्हयाचे प्रमूख ठिकाण. हे एराई व झरपट नद्यांच्या संगमाजवळ, वर्धा-काझीपेठ लोहमार्गावरील वध्र्यापासून ११८ किमी. आग्नेयीस आहे. दिल्ली-मद्रास लोहमार्गही चंद्रपूरवरून जातो तसेच उत्तम सडकांनी हे नागपूर, गडचिरोली, वरोडा व इतर महत्वाच्या शहरांशी जोडलेले आहे. शहरात तेल गिरणी, काच कारखाना असून कापूस पिंजणे, रेशमी आणि सूती विणकाम, रंगकाम, विटा, कौले, बांबूकाम, कातडीकाम, सोन्याचांदीचे दागिने बनविणे इ. उद्योग आहेत. चंद्रपूर परिसरात कोळसा, लोखंड, बेरियम सल्फेट, चिनीमाती इ. खनिजे मिळतात. तसेच जंगलाचे प्रमाणही मोठे असल्याने त्यावर अवलंबून असणार्‍या उद्यांेगांना चंद्रपूर हेच मध्यवर्ती ठिकाण पडते. १९७५ साली येथूनच पाच किमी अंतरावर एक पोलाद कारखाना निघाला आहे.ताडोबा राष्ट्रीय उद्यानचंद्रपूरपासून ४५ किमी. उत्तरेस आहे. प्राचीन भद्रावती (भांडक) ही वाकाटकांची व त्यानंतर गोंडांची राजधानी चंद्रपूरजवळच होती. त्यामूळे चंद्रपूरज्वळ किल्ला, तट तसेच अंकलेश्वर, महाकाली, मुरलीधर इ. मदिर व इतर अवशेष आढळतात.
चंद्रपूर शहरातील महाकाली मंदिर, अंचलेश्वर आणि गोंड राजांचे समाधिस्थळ ही प्रसिद्ध स्थळे. एक अप्रसिद्ध परंतु अतिशय सुंदर शिल्पकलेने नटलेले लहानसे शिवमंदिर बाजाराजवळ एका गल्लीत आहे. ह्याशिवाय चंद्रपुरातील एक प्रसिद्ध परंतु आवर्जून बघण्यासारखे स्थळ म्हणजे रायप्पा कोमटी ह्यांनी सुमारे दोनशे वर्षांपूर्वी बांधकाम सुरू केलेले पण अपूर्ण राहिलेले मंदिरस्थळ. येथे महाकाय मूर्ती ऊन्ह, धूळ आणि पावसाचा मारा सहन करीत उघड्यावर पडून आहेत. जवळपास तीस फूट उंचीच्या नवमुखी दुर्गेच्या मूर्तीला रावण समजून दसर्‍याच्या दिवशी लोक दगड मारीत. त्यामुळे मूर्तीला क्षती पोचली आहे. ह्याशिवाय महाकाय आकारच्या गणपती, वराह, मत्स्य आणि इतर मूर्ती तिथे आहेत.
नाटकांतील अनिरुद्ध आता पडद्यावर

नाटकांतील अनिरुद्ध आता पडद्यावर

सकाळ वृत्तसेवा
Thursday, June 30, 2011 AT 12:45 AM (IST)
Tags: drama, chandrapur, vidarbha

चंद्रपूर - गावातील नाटकाच्या रंगमंचावर अभिनय साकारणाऱ्या कलावंताला कधीतरी चंदेरी दुनियेत काम करण्याचे स्वप्न असते; मात्र ते पूर्ण करण्यासाठी अनेकदा मुंबईवारी करूनही पदरी निराशाच येते. तथापि, गुणी कलावंत खचत नाही. असाच एक कलावंत आपल्या अभिनयाच्या जोरावर चित्रपटांतून प्रेक्षकांपुढे येत आहे. झाडीपट्टीच्या प्रेक्षकांवर छाप पाडणारा अनिरुद्ध वनकर याला यंदा तीन चित्रपटांत काम करण्याची संधी मिळाली.
महाविद्यालयाच्या स्टेजवर भीमगीते सादर करून आपल्या गोड गळ्याचा सूर ऐकविणारा अनिरुद्ध 15 वर्षांपूर्वी नाटकांत आला. झाडीपट्टीत त्याचे नाव गाजले. खेड्यातील प्रत्येक मुलाच्या तोंडात त्याचे नाव आहे. त्याने गायिलेली गाणी आजही ग्रामीण भागात सीडी प्लेअरद्वारे ऐकवली जातात.
झाडीपट्टीच्या रंगभूमीत नाट्यकलावंत, दिग्दर्शक, निर्माता आणि गायक अशी पंचरंगी ओळख निर्माण करणारा अनिरुद्ध वनकर आता चित्रपटसृष्टीतही झळकू लागला आहे. त्याने झाडीपट्टीच्या रसिकांना अनेक नाटकांतून अभिनयाची चुणूक दाखविली; मात्र त्याचे स्वप्न होते ते एखाद्या चित्रपटात काम करण्याचे. "सह्याद्री'वरील "तिसरा डोळा' या मालिकेत त्याला काही भागांत काम करण्याची संधी मिळाली. त्यानंतर "कुलस्वामिनी' या मालिकेतही संधी मिळाली. सध्या सह्याद्रीवर सुरू असलेल्या "अग्निपरीक्षा' मालिकेत अनिरुद्ध खलनायकाची भूमिका साकारत आहे.
यंदा त्याला तीन चित्रपटांत संधी मिळाली आहे. "ज्ञानेश्‍वरी एक्‍स्प्रेस' हा चित्रपट नुकताच प्रदर्शित झाला. या चित्रपटाचे निर्माते अनिल पत्याणे असून, कथा आणि दिग्दर्शन प्रकाश पांचाळ यांचे आहे. या चित्रपटात आनंद अभ्यंकर, डॉ. गिरीश ओक, शरद पोंक्षे, अश्‍विनी एकबोटे, मंजूषा गाडगे, शांता तांबे, अभिषेक कुळकर्णी आदी कलावंतांसोबत अनिरुद्ध वनकर काम करीत आहे. हा चित्रपट मुंबई शहरातील एका सत्य घटनेवर आधारित असून, ज्ञानेश्‍वरी एक्‍स्प्रेसच्या बॉम्बस्फोट प्रकरणावर याचे चित्रीकरण आहे.



प्रतिक्रिया
devidas sampat dange
शाब्बास अनिरुध्द. तुझी चिकाटी हेच तुझ्या यशाचे गमक आहे.

Thursday, July 28, 2011

सहा महिन्यांत 149 अपघात; 167 ठार

सहा महिन्यांत 149 अपघात; 167 ठार

Thursday, July 28, 2011 AT 04:00 AM (IST)
Tags: accident, chandrapur, vidarbha

चंद्रपूर - अपघाताच्या घटनांत घट करण्यासाठी तत्कालीन पोलिस अधीक्षकांनी रस्ता सुरक्षा मोहीम सुरू केली होती. त्यातही यंदाच्या सहा महिन्यांत 149 वाहन अपघात होऊन 167 जणांचा मृत्यू झाला. गतवर्षी 2010 मध्ये वर्षभरात 276 अपघातांत 308 जण मृत्यू पावले होते. अपघाताचे प्रमाण कमी करण्यासाठी वाहतूकदारांनी खबरदारी घ्यावी, अशी सूचना जिल्हा पोलिस अधीक्षक सुवेझ हक यांनी बैठकीत दिली.
पोलिस अधीक्षक कार्यालयाच्या सभागृहात खासगी बस वाहतूकदार, काळीपिवळी चालक, मालक संघटना आणि पदाधिकारी, कंपनी मालक, ट्रान्स्पोर्ट मालक यांची बैठक घेण्यात आली. यावेळी उपप्रादेशिक परिवहन अधिकारी गुंडावार उपस्थित होते. यावेळी जडवाहतूक, अपघात, पार्किंग व्यवस्था या विषयावर चर्चा करण्यात आली. यावेळी वाहतूक शाखेचे पोलिस निरीक्षक बी. डी. मडावी आणि सहायक परिवहन अधिकारी आदे यांनी पॉवर पॉइंट प्रेझेंटेशनद्वारे जिल्ह्याची भौगोलिक स्थिती, यापूर्वी घडलेल्या घटनांचा सचित्र आढावा सांख्यिकी माहितीद्वारे दिला. यात सहा महिन्यांत 149 वाहन अपघात होऊन 167 जणांचा मृत्यू झाला. गतवर्षी 2010 मध्ये वर्षभरात 276 अपघातांत 308 जण मृत्यू पावले होते, अशी माहिती देण्यात आली. घडलेल्या अपघातांचे मुख्य कारण सांगण्यात आले. यात जडवाहतूक, नो पार्किंगमध्ये वाहने उभी करणे, मद्यधुंद अवस्थेत वाहने चालविणे, आदी कारणे सांगण्यात आली.
'जलस्वराज्य'ला गैरव्यवहाराची गळती

'जलस्वराज्य'ला गैरव्यवहाराची गळती

देवनाथ गंडाटे - सकाळ वृत्तसेवा
Thursday, July 28, 2011 AT 02:15 AM (IST)
Tags: jalswarajya project, corruption, chandrapur, vidarbha


चंद्रपूर - जलस्वराज्य प्रकल्पांतर्गत करण्यात आलेल्या कामांचा दर्जा आणि त्यातील आर्थिक गैरव्यवहार, याबाबत नेहमीच साशंकता राहिली आहे. याच संशयाला पुष्टी देणारी घटना आता दोन वर्षांनंतर समोर आली असून, काम पूर्ण होण्याच्या आधीच कंत्राटदाराला लाखो रुपयांची रक्कम दिल्याचा खळबळजनक प्रकार उघडकीस आला आहे.  याबाबत पोलिस ठाण्यात तक्रार दाखल करण्यात आली असून, या प्रकरणात सामील तिघांवर शासकीय रकमेच्या अपहाराचा गुन्हा दाखल करण्यात आला आहे.
सिंदेवाही तालुक्‍यातील मौजा कळमगाव (तुकूम) येथे जलस्वराज्य प्रकल्पांतर्गत बांधण्यात आलेल्या पाणीपुरवठा योजनेच्या कामातील हा लाखो रुपयांचा गैरव्यवहार आहे. या प्रकरणात कंत्राटदार व मे. नारायणा इंटरप्रायजेसचे संचालक चेतन बजाज, ग्राम पाणीपुरवठा व स्वच्छता समितीचे अध्यक्ष संतोष रामदास चौके व सचिव बेबी अशोक मगरे यांच्यावर शासकीय निधीच्या अपहाराचा गुन्हा सिंदेवाही पोलिस ठाण्यात दाखल करण्यात आला आहे. यातील चौके हे कळमगावचे (तुकूम) सरपंच आहे. या तिघांविरुद्ध खुद्द जलस्वराज्य प्रकल्पाच्या मुख्य कार्यकारी अधिकाऱ्यांनीच तक्रार दिली आहे.
कळमगाव येथे 2008 -2009 मध्ये जलस्वराज्य प्रकल्पांतर्गत पाणीपुरवठा योजनेचे बांधकाम करण्यात आले. या योजनेकरिता जिल्हा प्रकल्प कार्यालयाकडून निधी उपलब्ध करून देण्यात येतो. या योजनेची योग्यप्रकारे अंमलबजावणी तसेच नियमानुसार आर्थिक व्यवहार करण्याची जबाबदारी ग्राम पाणीपुरवठा व स्वच्छता समितीची असते. कळमगावच्या या समितीचे अध्यक्ष सरपंच संतोष चौके व सचिव बेबी मगरे आहेत. योजनेचे अंदाजपत्रक 56 लाख 80 हजार 353 रुपयांचे होते. या कामाचे कंत्राट माहे फेब्रुवारी 2008 मध्ये वरोरा येथील मे. नारायण इंटरप्रायजेसचे संचालक चेतन बजाज यांना मिळाले. या कामात गैरव्यवहार होत असल्याच्या तक्रारी जलस्वराज्य कार्यालयात प्राप्त झाल्यात.
त्यानंतर या पाणीपुरवठा योजनेच्या आर्थिक व्यवहाराचा ताळेबंद प्रकल्प कार्यालयाने तपासला; तेव्हा त्यांनाच धक्काच बसला. पाणीपुरवठा योजनेची कामे पूर्ण झालेली नसताना कंत्राटदाराला मोठ्या प्रमाणात आगाऊ रक्कम अदा करण्यात आलेली होती, असे निदर्शनास आले. संबंधित बातम्या

गैरव्यवहार झाला... मग बोलते व्हा!

तुमची प्रतिक्रिया लिहा


* Name: * Email: ---------------------------------------
* Comment: ---------------------------------------------

Thank you.
Your Comment will be published after Screening.




Monday, July 25, 2011

भद्रावती येथील जैन मंदिरात २६ लाखांचा दरोडा

भद्रावती येथील जैन मंदिरात २६ लाखांचा दरोडा

भद्रावती (जि. चंद्रपूर) - जैन धर्मियांचे श्रद्धास्थान असलेल्या येथील प्राचीन जैन मंदिरात पार्श्‍वनाथाच्या मूर्तीवरील सोन्याची आभूषणे व दानपेटीतील रोख रक्कम आज (सोमवार) चोरट्यांनी पळविली. अंदाजे २६ लाख रुपयांची लूट झाली आहे.
मंदिर रोज रात्री नऊ वाजता बंद केले जाते. तर, पहाटे पाच वाजता मंदिर उघडले जाते. रात्रीच्या वेळी मंदिर परिसरात तीन चौकीदार तैनात असतात. आज सकाळी चौकीदार जगरूप रंधवा यादव याने मंदिर उडल्यानंतर त्याला धक्काच बसला. पार्श्‍वनाथाच्या मूर्तीवरील सर्व आभूषणे कुणीतरी पळविली होती. चोरट्यांनी मंदिराच्या मागील दाराची कडी इलेक्‍ट्रीक कटरच्या साहाय्याने कापून मंदिरात प्रवेश केला. त्यानंतर कुलूप तोडून पार्श्‍वनाथाची मूर्ती असलेल्या गाभाऱ्यात प्रवेश केला. ९३५ ग्रॅम सोने (१८ लाख ६१ हजार रूपये) अकरा किलो चांदी (सहा लाख रूपये) व दानपेटीतील दीड लाख रूपये रोख असा एकूण २६ लाख २० हजारांचा ऐवज पळविला. मंदिराच्या गाभाऱ्यातील व मागच्या दाराजवळील सीसी टीव्ही कॅमेरे सुरू असल्याने चोरटे या कॅमेऱ्यात "ट्रॅप' झाले असावेत, असा अंदाज वर्तविला जात आहे. या कॅमेऱ्याच्या तपासणीत तीन व्यक्ती आढळल्याचे पोलिसांनी सांगितले.

Thursday, July 21, 2011

आता ग्रामपंचायती होणार संगणकीकृत

आता ग्रामपंचायती होणार संगणकीकृत

सकाळ वृत्तसेवा
ब्रह्मपुरी (जि. चंद्रपूर) - भारत निर्माण कार्यक्रमांतर्गत ईपीआरआय हा प्रकल्प राज्यात राबविण्यात येत आहे. याअंतर्गत ग्रामपंचायती, पंचायत समिती आणि जिल्हापरिषदांचे संगणकीकरण करण्यात येणार आहे. या प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीचा खर्च 13 व्या वित्त आयोगातून संबंधित पंचायतराज संस्थांना उपलब्ध होणाऱ्या निधीतून करावयाचा आहे.
केंद्र व राज्य सरकारच्या बहुतांशी योजना पंचायतराज संस्थांमार्फत राबविण्यात येतात. पंचायतराज संस्थांचे बळकटीकरण करून कारभारात सुसूत्रता व पारदर्शकता आणण्याच्या हेतूने पंचायतराज मंत्रालयाने हा निर्णय घेतला आहे. पंचायतराज संस्थांच्या कामाचे संगणकीकरण करण्याचा ईपीआरआय हा प्रकल्प केंद्र शासनाच्या भारत निर्माण कार्यक्रमांतर्गत विकास प्रकल्प असून, त्याची पंचायतराजस्तरावर अंमलबजावणी होणार आहे.
मुंबई ग्रामपंचायत अधिनियम 1958 च्या कलम 153 क व महाराष्ट्र, जिल्हापरिषद व पंचायत समिती अधिनियम 1961 च्या कलमानुसार राज्य शासनातर्फे प्रकल्प अंमलबजावणी, समितीने केलेल्या सूचना व शासनाने मान्य केलेल्या सूचनेप्रमाणे कार्यवाही करणे सर्व जिल्हापरिषद, पंचायत समिती आणि ग्रामपंचायतींना बंधनकारक करण्यात आले आहे. हा प्रकल्प महाऑनलाइनमार्फत राबविण्यात येणार आहे. प्रत्येक ग्रामपंचायतीतील एक, पंचायत समितीतील एक आणि जिल्हापरिषदेला चार संगणक खरेदी करावे लागणार आहेत. संगणक लिनोव्हा कंपनीचे, तर कॅनन कंपनीचे प्रिंटर घेण्याची शिफारस शासनातर्फे करण्यात आली आहे. या प्रकल्पांतर्गत एकूण बारा प्रकारचे सॉफ्टवेअर केंद्र शासनाकडून एनआयसीमार्फत देण्यात येणार आहेत. पंचायतराज संस्थांकडून देण्यात येणाऱ्या सर्व दाखल्यांचे, प्रपत्रांची सॉफ्टवेअर महाऑनलाइन सर्व पंचायतराज संस्थांना निःशुल्क उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे. संगणकाच्या इंटरनेट जोडणीचा खर्च संबंधित पंचायतराज संस्थांकडेच राहणार आहे.

Wednesday, July 13, 2011

यंदा बाप्पांचे भाव वाढणार!

यंदा बाप्पांचे भाव वाढणार!

Wednesday, July 13, 2011 AT 01:30 AM (IST)
Tags: chandrapur, ganpati, vidarbha

चंद्रपूर - भाववाढीमुळे सर्वसामान्यांचे आर्थिक बजेट बिघडले असताना यंदा गणरायालाही महागाईचा झटका बसण्याची शक्‍यता निर्माण झाली आहे. यंदा श्रीगणेशाच्या छोट्या मूर्ती 50 रुपयांनी महागल्या आहेत.
यंदा श्रीगणेशाची स्थापना एक सप्टेंबर रोजी होईल. त्यासाठी मूर्ती कारागिरांनी गेल्या 15 दिवसांपासून तयारी सुरू केली आहे. घरगुती प्रतिष्ठापनेच्या मूर्ती बनविणे सुरू आहे. 15 ऑगस्टपासून सार्वजनिक मंडळाच्या मागणीनुसार आणि पसंतीनुसार मूर्ती घडविण्याचे काम सुरू होईल. यंदा माती, रंग, कपडे, लाकूड, तणस आणि भुसा आदी वस्तूंच्या किमती वाढल्या आहेत. मूर्ती घडविण्यासाठी अत्यावश्‍यक असलेली माती यंदा सहा हजार रुपये ट्रॅक्‍टरप्रमाणे विकली जात आहे. गतवर्षी साडेचार हजार रुपये होती; मात्र इंधन आणि मजुरांचे दर वाढल्याने एक वर्षात दीड हजार रुपये भाववाढ झाली आहे. ही माती राजुरा तालुक्‍यातील विहीरगाव आणि सिंदेवाही तालुक्‍यातून आयात केली जाते. मातीच्या किमती वाढल्याने मूर्तीच्या किमतीत 50 रुपये वाढ करण्याचा निर्णय महाराष्ट्र कुंभार समाज संघटनेने घेतला आहे. त्यामुळे सर्वांत कमी दरातील 150 रुपयांच्या मूर्तीसाठी आता 200 रुपये मोजावे लागतील. एक हजार ते 10 हजार रुपये किमतीपर्यंतच्या मूर्तींमध्येही 150 ते 500 रुपये भाववाढ करण्यात आली आहे.



प्लास्टर ऑफ पॅरिस सुरूच
पर्यावरणास घातक असलेला प्लास्टर ऑफ पॅरिस बंद करण्यात यावे, यासाठी गेल्यावर्षी जनजागृती करण्यात आली होती. तेव्हा काही व्यावसायिकांनी विरोध केला होता. प्लास्टर ऑफ पॅरिसच्या मूर्तींमुळे जलप्रदूषण होत असतानादेखील यंदाही काही ठिकाणी वापर सुरूच आहे.

Tuesday, July 12, 2011

आनंदवन @ बाबा आमटे

आनंदवन @ बाबा आमटे


मुरलीधर देवीदास आमटे ऊर्फ बाबा आमटे 
जन्म :- २६ डिसेंबर १९१४
मृत्यू - ९ फेब्रुवारी २००८ 



हे एक मराठी समाजसेवक होते. कुष्ठरोग्यांच्या शुश्रूषेसाठी त्यांनी चंद्रपूर, महाराष्ट्र येथे आनंदवन नावाचा आश्रम सुरू केला. याशिवाय वन्य जीवन संरक्षण, नर्मदा बचाओ आंदोलन अशा इतर सामाजिक चळवळींमध्येही त्यांनी सक्रिय सहभाग घेतला.

बाबा आमटे
यांच्या चार ओळी आपल्या सर्वांसमक्ष प्रस्तुत करत आहे.


झेपावणार्‍या पंखांना क्षितिजं नसतात,
त्यांना झेपेच्या कवेत येणारे आकाश असते.
सृजनशील साहसांना सीमा नसतात,
त्यांना मातीच्या स्पर्शाची अट असते.
अशी सृजनशील साहसे हवी आहेत,
जी बीजे पेरून बाट पाहू शकतील,
जी भाग ठेऊन भविष्य आखतील,
अन् बेभान होऊन वर्तमान घडवतील.....
--बाबा आमटे.

सर्वसामान्य माणूस दहा जन्मांतही जेवढे काम करू शकणार नाही, एवढे - व्याप्ती, उंची व खोली या सर्व दृष्टिकोनांतून - भव्य कार्य उभे करणारे श्रेष्ठतम समाजसेवक!
कुष्ठरोग्यांच्या जीवनात आनंद फुलविण्यासाठी चंद्रपूर जिल्ह्यात वरोरा येथे आनंदवन आश्रमाची स्थापना करणार्या मुरलीधर देवीदास उर्फ बाबा आमटे यांचा जन्म वर्धा जिल्ह्यातील हिंगणघाट येथे झाला. त्यांचे महाविद्यालयीन शिक्षण नागपूरमध्ये झाले. १९३४ साली बी.ए. व १९३६ साली एल. एल. बी. ही पदवी त्यांनी संपादन केली. १९४९-५० या कालावधीत त्यांनी कुष्ठरोगनिदानावरील अभ्यासक्रमही पूर्ण केला.

गांधीजींच्या सेवाग्राम आश्रमात राहत असताना गांधीजींच्या विचारांनी प्रभावित होऊन बाबांनी स्वातंत्रप्राप्तीच्या चळवळीत स्वत:ला झोकून दिले. १९४३ मध्ये वंदेमातरमची घोषणा दिल्याबद्दल त्यांना २१ दिवसांची तुरुंगवासाची शिक्षा झाली होती. स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतरही कुष्ठरोग निर्मूलनाच्या कार्यासहइतरही राष्ट्रीय महत्त्वाच्या प्रश्र्नांवर विविध मार्गांनी आंदोलने केली, आपली प्रतिक्रिया नोंदवली. पंजाब दहशतवादाने वेढलेला असताना तेथील नागरिकांना इतर राज्यांतील भारतीय त्यांच्याबरोबर असल्याचा आत्मविश्र्वास देण्यासाठी बाबांनी पंजाबला भेट देण्याचे धाडस केले होते. त्यांनी अनेक नेत्यांशी व प्रत्यक्ष नागरिकांशी संवाद साधला होता. राष्ट्रीय एकात्मतेचा प्रसार करण्यासाठी बाबांनी १९८५ मध्ये भारत जोडो अभियान योजले होते. या अंतर्गत त्यांनी भारत भ्रमण करून जनतेपर्यंत एकात्मतेचे तत्त्व पोहोचवण्याचा प्रयत्न केला. नर्मदा बचाव आंदोलनात तब्बल एक तप (१२ वर्षे) नर्मदाकाठी मुक्काम करून त्यांनी आंदोलनाला पाठबळ दिले होते.

असाध्य गोष्टींना स्वत:हून सामोरे जाण्याच्या आव्हानात्मक वृत्तीमुळे कुष्ठरोगासारख्या महाभयंकर रोगाने ग्रस्त झालेल्यांची सेवा करण्याचे अतिकठीण व्रत त्यांनी स्वीकारले. त्या अंत:प्रेरणेतून १९५१ साली चंद्रपूर जिल्ह्यातील वरोरा तालुक्यात त्यांनी आनंदवनाची स्थापना केली. मरणापेक्षा भयाण आणि कबरीपेक्षा भयंकर असे काही असेल तर ते कुष्ठरोग्याचे आयुष्य. प्रत्येक कुष्ठरोग्याला आपल्या कुशीत सामावून घेऊन त्याची केवळ सेवा-सुश्रुषाच करण्याचीच नव्हे, तर त्याला आत्मनिर्भर करण्याची अखंड तपस्या बाबांनी केली. महारोगी सेवा समिती या संस्थेच्या माध्यमातून बाबांनी कार्याचा विस्तार केला. कोणत्याही व्यक्तीकडे समानतेने पाहण्याच्या त्यांच्या दृष्टीकोनामुळे आश्रमात आज सर्व धर्मांचे, सर्व थरांतील लोक आहेत. केवळ कुष्ठरोग्यांसाठीच नव्हे तर अंधांसाठी, मूकबधिरांसाठी विशेष शाळादेखील तेथे आहेत. कुष्ठरोग्यांसाठी उपचार, प्रशिक्षण व पुनर्वसन याकरिता त्यांनी रुग्णालयाची व अन्य प्रकल्पांची स्थापना केली. त्यांच्या शैक्षणिक उत्कर्षासाठीमहाविद्यालयाचीही स्थापना केली. प्रौढ व अपंगांसाठी हातमाग, सुतारकाम, लोहारकाम असे व्यवसाय प्रशिक्षण सुरू करून त्यांना आर्थिक स्वावलंबनाचा मार्ग दाखवला. शेती व त्या अनुषंगाने येणारे दुग्धशाला, गोशाळा, कुक्कुटपालन, शेळी-मेंढीपालन आदी कुटिरोद्योगही सुरू करून दिले. अशोकवन (नागपूर); सोमनाथ (मूल) या ठिकाणीही उपचार व पुनर्वसन केंद्रे स्थापन केली. (आजही ही केंद्रे कार्यरत आहेत.) देखणे ते हात ज्यांना निर्मितीचे डोहाळे, या बा. भ. बोरकरांच्या ओळीचा देखणा प्रत्यय या प्रकल्पांच्या ठिकाणी येतो. घनदाट जंगल, दळणवळण - संपर्काची साधने नाहीत, प्रचंड पाऊस, पावसात मार्गच अडवून टाकणार्या नद्या-नाले, जंगली श्र्वापदांचा सुळसुळाट, अन्न-वस्त्र-निवार्याची कमतरता, काही वेळा शासनाचा असहकार, आदिवासींचे अज्ञान, अंधश्रद्धा अशी प्रतिकूल परिस्थिती असूनही प्रचंड जिद्दीने बाबांनी आपली कामे पूर्णत्वास नेली.

भामरागड तालुक्यातील आदिवासींच्या विकासासाठी हेमलकसा येथे बाबांनी लोकबिरादरी प्रकल्प सुरू केला. गेल्या ३५ वर्षांपासून या प्रकल्पाची जबाबदारी बाबांचे सुपुत्र डॉ. प्रकाश व स्नुषा डॉ. मंदा आमटे समर्थपणे सांभाळत आहेत. या प्रकल्पाअंतर्गत आदिवासींना माहीत नसलेल्या शेतीच्या नवीन पद्धती शिकविल्या जातात. तसेच विद्यार्थ्यांसाठी शाळा, ज्येष्ठ नागरिकांसाठी उत्तरायण ही निवासी संस्था, वन्यप्राण्यांच्या रक्षणासाठी अनाथालय असे विविध उपक्रमही हेमलकसा येथे यशस्वीपणे चालू आहेत. डॉ. प्रकाश व डॉ. सौ. मंदा आदिवासींना अथकपणे आरोग्य सुविधा पुरवित आहेतच. हे कार्य बाबांच्या प्रेरणेतूनच सुरू आहे.

पद्मश्री, पद्मविभूषण, महाराष्ट्र भूषण, रेमन मॅगसेसे पुरस्कार, टेंपल्टन पुरस्कार, आंतरराष्ट्रीय गांधी शांतता पुरस्कार, जे. डी. बिर्ला आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार, पुणे विद्यापीठाची डॉक्टरेट, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर पुरस्कार अशा असंख्य राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय पुरस्करांनी बाबांना गौरविण्यात आले.(प्रकाश व मंदा आमटेंनाही ऑगस्ट, २००८ मध्ये मॅगसेसे पुरस्कार जाहीर झाला आहे.) या महान जगावेगळ्या विराग्याने स्वत:ला मिळालेल्या पुरस्कारांची सर्व रक्कम (कोटयवधी रुपये) फक्त समाजकार्यासाठीच वापरली.

६ कुष्ठरोगी, १४ रुपये रोख, १ आजारी गाय व सरकारकडून मिळालेली ५० एकर नापीक जमीन याआधारे लावलेल्या रोपट्याचे आज भल्या मोठ्या वटवृक्षात रूपांतर झालेले आहे. या कार्यात बाबांच्या पत्नी श्रीमती साधनाताई यांचाही त्याच तोडीचा वाटा आहे. साधनाताईंनी लिहिलेल्या समिधा या आत्मचरित्रपर पुस्तकातून साधनाताईंच्या संयमी, त्यागी व बाबांच्या कार्यासह त्यांना सांभाळणार्या समर्थ व्यक्तिमत्त्वाचा परिचय आपल्याला होतो. समिधातून बाबांच्या जीवनकार्याचा आढावाही आपल्यासमोर येतो.

बाबा प्रत्यक्ष समाजकार्यात नसते, तर एक उच्च दर्जाचे प्रतिभावान साहित्यिक म्हणून समाजासमोर आले असते. सतत कार्यरत असूनही त्यांनी ज्वाला आणि फुले आणि उज्ज्वल उद्यासाठी हे काव्यसंग्रह लिहिले. यांतून त्यांच्या साहित्यिक गुणांसह समाजकार्यावरची निष्ठाही दिसून येते. त्यांच्या विधायक कार्याला सौंदर्याचे परिमाण लाभले होते ते त्यांच्या प्रतिभेमुळेच! 'Our work is a Poem in action', असे स्वत: बाबा म्हणत असत.

संवेदनशीलता, प्रखर बुद्धिमता, धाडस, प्रचंड कष्ट करण्याची शारीरिक व मानसिक तयारी, कामाचा झपाटा, ठरवले ते साध्य करण्याची निश्र्चयी वृत्ती, संघटन कौशल्य, प्रकल्प व्यवस्थापन कौशल्य आणि प्रेरणासातत्य या सर्व गुणांच्या आधारे बाबांनी आपले सर्व प्रकल्प कमालीचे यशस्वी केले. बाबा आमटे यांच्या नेतृत्वाखाली आमटे परिवार कार्यरत होताच, पण त्यांच्या कार्यामुळे अनेक क्षेत्रांतील सामाजिक कार्यकर्त्यांना प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्षपणे प्रेरणा मिळाली, उर्जा मिळाली. बाबा आनंदवनात मित्रमेळ्याचे आयोजन करत असत. या मेळ्यांना अनेक कलाकारांसह सामाजिक कार्यकर्ते उपस्थित राहत असत. यातूनच असंख्य कार्यकर्ते घडले, कामांना दिशा मिळाली.

समाजाने नाकारलेल्या उपेक्षितांना मोठ्या अंत:करणाने, मायेने आपल्या पंखाखाली घेऊन,त्यांना नवसंजीवनी देणारा हा महान कर्मयोगी फेब्रुवारी, २००८ मध्ये अनंतात विलीन झाला. आज बाबांच्या पुढच्या पिढ्याही (डॉ.प्रकाश, विकास आमटे व त्यांचे परिवार) विविध प्रकल्पांच्या माध्यमातून तेवढ्याच निष्ठेने, सातत्याने कार्यरत आहेत.


ताठ कण्याने जीवनाला सामोरे जाणारे बाबा हे प्रत्यक्षात अत्यंत हळव्या मनाचे कवी होते. 'ज्वाला आणि फुले', 'उज्वल उद्यासाठी' आणि 'करुणेचा कलाम' हे त्यांचे दोन कवितासंग्रह प्रसिद्ध आहेत.
कसं जगावं ते सांगणारे त्यातील काही अंश...
.........
... माणूस माझे नाव, माणूस माझे नाव
दहा दिशांच्या रिंगणात या पुढे माझी धाव...
बिंदुमात्र मी क्षुद खरोखर
परी जिंकले सातहि सागर
उंच गाठला गौरीशंकर

अग्नियान मम घेत चालले आकाशाचा ठाव...
मीच इथे ओसाडीवरती
नांगर धरूनी दुबळ्या हाती
कणकण ही जागवली माती
दुभिर्क्ष्याच्या छाताडावर हसत घातला घाव...

ही शेत अन् ही सुखसदने
घुमते यातून माझे गाणे
रोज आळवित नवे तराणे
मी दैन्याच्या विरुद्ध करतो क्षणक्षण नवा उठाव...

सुखेच माझी मला बोचती
साहसास मम सीमा नसती
नवी क्षितिजे सदा खुणवती
दूर दाट निबिडात मांडला पुन्हा नवा मी डाव...


... पांगळ्यांच्या सोबतीला येऊ द्या बलदंड बाहू
निमिर्तीच्या मुक्तगंगा, द्या इथे मातीत वाढू
नांगरू स्वप्ने उद्याची, येथली फुलतील शेते
घाम गाळील ज्ञान येथे, येथुनी उठतील नेते...
.. निबिडातून नवी वाट घडवण्याचे जीवनाचे आव्हान जेव्हा मी स्वीकारले


तेव्हाच त्याची चाहूल माझ्या पाठीशी असलेली मला जाणवली
अपयशांनी फेसाळलेला माझा चेहरा पाहून
आता मी कधीच हताश होत नाही
कारण जीवनाचा उबदार हात माझ्या पाठीवर फिरतच असतो

वाहणाऱ्या प्रवाहात मी आपले बिंदुत्व झोकून दिले आहे
कड्यावरून कोसळताना
आता मला कापरे भरत नाही
कारण माझ्यातला सागर सतत गर्जना करीतच असतो

भरती आणि ओहोटी यांनी तो विचलित होत नाही
कारण भरती ही जर माझी कृती आहे


तर ओहोटी ही विकृती कशी म्हणता येईल?
भरतीच्या लाटांनी मी जीवनाला आलिंगन देतो
आणि ओहोटीच्या हातांनी त्याचा पदस्पर्श करतो
आणि निबिडातल्या एकान्त साधनेत पूर्ववत् गढून जातो.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

बाबांच्या नंतरचे आनंदवन!

बाबा आणि साधना आमटे यांनी लावलेल्या रोपट्याचा वटवृक्ष त्यांच्याच हयातीत झाला. या वटवृक्षाच्या पारंब्याही 'आनंदवना'च्या बाहेर रुजल्या, फोफावल्या. आणखी नव्या रुजत आहेत. बाबांची मुलेसुना डॉ. प्रकाश व डॉ. मंदा आणि डॉ. विकास व डॉ. भारती हे बाबांच्या कामात आले त्यालाही कित्येक वषेर् उलटली. आता तिसरी पिढी या कामात जोमाने उतरली आहे. बाबांना जाऊन वर्ष उलटून गेले. त्यांनी सुरू केलेली सारी कामे नेटाने चालू आहेतच. नवी उभी राहतायंत. या साऱ्याविषयी सांगतोय 'आनंदवना'तच रमलेला त्यांचा नातू... 

बाबा आमटे यांनी स्थापन केलेल्या वरोरा इथल्या महारोगी सेवा समितीच्या कामाचा परिचय सर्वांना आहेच. बाबांनी कुष्ठरुग्णांसाठी १९४९मध्ये चंदपूर जिल्ह्यात वरोरा या तालुक्याच्या ठिकाणाजवळ आनंदवनात ही संस्था सुरू केली. तिचे कार्यक्षेत्र कुष्ठरुग्णांवरील उपचार, त्यांचे प्रशिक्षण आणि मानसिक, सामाजिक व आथिर्क पुनर्वसन याबरोबरच अंध, अपंग, मूकबधिर यांच्यासाठीही विस्तारले. या सर्वांचे शिक्षण, प्रशिक्षण व पुनर्वसन ही कामेही समितीने आपली मानली. त्यानंतर समाजातील अनाथ, ज्येष्ठ नागरिक, बेरोजगार उपेक्षित घटकांना आधार देऊन समितीचे कार्यकतेर् माडिया गोंड या आदिवासी जमातीपर्यंत पोहोचले. या आदिवासींना शिक्षण आणि वैद्यकीय सुविधा तर देण्यात आल्याच पण शेती करण्याचे आणि अन्य प्रशिक्षण देऊन त्यांना स्वावलंबी बनवण्याचे काम संस्थेने केले. त्याचप्रमाणे पूर, भूकंप अशा नैसगिर्क आपत्तींमध्ये सापडलेल्या जनतेच्या मदतीला संस्था त्या त्या वेळी धावून गेली. या कामातील नवा अध्याय म्हणजे, विदर्भातील यवतमाळ जिल्ह्यात गेल्या अडीच वर्षांपासून समितीने काम सुरू केले आहे. या कामाचा मुख्य हेतू, विदर्भातील आत्महत्या करणाऱ्या शेतकऱ्यांच्या कुटुंबांना आधार देता यावा आणि शेतीच्या अर्थशास्त्रात काही नवा मार्ग काढता यावा, हा आहे. या नव्या कामाला आता हळुहळू आकार येतो आहे. 


समितीच्या साऱ्या कामाचा भर कुष्ठरुग्ण किंवा अपंग यांच्या साऱ्या क्षमतांचा जास्तीत जास्त वापर करून घेण्यावर आहे. त्यामुळे, संस्थेत राहिलेल्या ज्या ज्या व्यक्तीने काही ना काही व्यावसायिक कौशल्य आत्मसात केले ते संस्थेत स्वाभिमानाने कार्यरत राहिले. शिवाय, त्यातल्या अनेकांनी बाहेर जाऊनही आपली कुवत समाजाला दाखवून दिली. बेकारीचे संकट समाजाला ग्रासत असताना अपंगांनी केलेली ही कामगिरी उठून दिसणारी आहे. 

संस्थेतील रहिवाशांच्या कामाची नुसती यादी केली तर शेतीमधून धान्य, भाजीपाला, फळे, दुग्धशाळेतून दूध, इमारत बांधणीचे तंत्र व कौशल्य, त्यात आवश्यक असणारे लाकूडकाम व लोखंडकाम, इमारतींमधील इलेक्ट्रिक फिटिंग, याशिवाय, बॅगा, चपला, बॅन्डेज, कापड, शुभेच्छा पत्रे, वह्या, रजिस्टर लेटरपॅड, पाकिटे यांची निमिर्ती...अशी ही यादी न संपणारी आहे. या श्रमशक्तीमुळेच आनंदवनाच्या बहुतेक गरजा तिथेच भागवल्या जातात. यातली सर्वांत महत्त्वाची गरज असते ती पाण्याची. आज आनंदवनातील तीन हजार रहिवासी, दुभती जनावरे, इतर पशुधन, शेती, फळफळावळ यांची पाण्याची गरज तर भागतेच. याशिवाय, आनंदवनातील विज्ञान, कला व वाणिज्य तसेच कृषि महाविद्यालयीन विद्याथीर् आणि प्राध्यापकांचीही पाण्याची गरज भागते. कॉलेजच्या प्रयोगशाळा, शेती कॉलेजचे शेत यांनाही आनंदवनातीलच पाणी पुरते. साध्या विहिरी, कूपनलिका आणि तलावांची साखळी यांतून हे पाणी पुरवले जाते. धरण किंवा कालव्याचे पाणी न आणता भर उन्हाळ्यात 'आनंदवना'तील ५० एकर जमीन सिंचनाखाली असते, हे आवर्जून सांगावेसे वाटते. 



बाबांच्या मार्गदर्शनाखाली सुरू झालेली ही सारी कामे. आता बाबांचे निधन होऊन एका वर्षापेक्षा अधिक काळ लोटला. मात्र, यातले एकही काम थांबलेले नाही. याचे सर्वांत महत्त्वाचे कारण म्हणजे बाबांनी उभी केलेली जिवाभावाच्या कार्यर्कत्यांची लढाऊ पण तितकीच समर्पणशील फौज. या सर्वांच्या कामाची पद्धतही बाबांनीच आखून दिली आहे. यामुळेच आजही कित्येक देशी-विदेशी विद्याथीर्, स्वयंसेवक व एमबीएचे विद्याथीर् संस्थेचे व्यवस्थापन समजावून घेण्यासाठी 'आनंदवन' तसेच इतर प्रकल्पांत येतात. फार पूवीर्पासून प्रशिक्षण चालू असताना केंदीय प्रशासकीय सेवेतील अधिकारीही इथे येतात. 
तुटपुंजे औपचारिक शिक्षण असणारे अपंग बांधव आपल्या कामाने समाजापुढे सकारात्मक उदाहरण ठेवतात. म्हणूनच विदर्भातील शेतकरी आत्महत्यांच्या पार्श्वभूमीवर यवतमाळ जिल्ह्यात झरी-जामणी तालुक्यात मूळगव्हाण या खेड्याजवळ एक नवा प्रकल्प संस्था उभारत आहे. कोलाम या विदर्भातील आदिवासी जमातीची या गावात बहुसंख्या आहे. तिथे मुख्यत: सूक्ष्म पाणलोट विकास व जल व्यवस्थापनातून शाश्वत शेती विकसित करण्याचा प्रयत्न चालू आहे. याचबरोबर प्राथमिक तसेच तातडीची आरोग्यसेवा इथे दिली जाते. तसेच, शिवणकला, संगणक प्रशिक्षणाच्या सुविधा आहेत. या कामाचा एक भाग म्हणून प्लॅस्टिक, वाहनांचे जुने टायर अशा टाकाऊ वस्तूंचा वापर करून अत्यंत कमी खर्चात बंधारा बांधण्यात आला. लोकांच्या सहभागातून हा बंधारा झाल्याने मूळगव्हाणला परिसरातील शेतकऱ्यांनी पहिल्यांदाच गव्हाचे पीक घेतले. सूक्ष्म पाणलोट विकास व जल व्यवस्थापनाच्या माध्यमातून आजवर दोनशे एकरांपेक्षा अधिक शेतजमिनीवर चार लहान-मोठे प्रकल्प उभारण्यात आले आहेत. ३६ अल्पभूधारक शेतकरी कुटुंबांचा जीवनस्तर उंचावण्याचा प्रयत्नही करण्यात आला आहे. शेतीचा शाश्वत विकास हाच या सामाजिक प्रकल्पाचा ध्यास आहे. विदर्भातील शेतकऱ्यांना आज नेमकी अशाच कामाची गरज आहे. 
यवतमाळ जिल्ह्यातले संस्थेचे हे काम सर्वांत नवे असले तरी चंदपूर, गडचिरोली, नागपूर व यवतमाळ या चार जिल्ह्यांमध्ये संस्थेच्या विविध प्रकल्पांत पाच हजार जणांचा संसार गेली अनेक वषेर् चालला आहे. हे शिवधनुष्य समितीने अर्थातच समाजाच्या सहकार्यातून, देणग्यांमधून पेलले. तसेच, अन्नधान्यापासून चपलांपर्यंत, फनिर्चरपासून कपड्यांपर्यंत आणि स्टेशनरीपासून दुधापर्यंत बहुतेक गरजा आम्ही इथेच भागवतो. यातून संस्थेने मोठे स्वावलंबन गाठले असले तरी वीज, खाद्यतेले, चहा, साखर, मीठ, इंधन, औषधे, जुन्या इमारतींची देखभल व डागडुजी या साऱ्यांसाठी रोख पैसा लागतोच. यातील काही बाबींसाठी मर्यादित अनुदान मिळत असले तरी ते पुरेसे नाही. शिवाय, त्यात अनियमितता आहे. 
संस्थेला मिळणाऱ्या देणग्या पैशाची अडचण दूर करतात, यात शंकाच नाही. पण बाबांच्या पाठीमागे या सर्व कामाला एक शाश्वत आथिर्क स्थैर्य लाभावे, असे आम्हा कार्यर्कत्यांना वाटते. त्यासाठी हवा आहे एक कायमस्वरूपी निधी (कॉर्पस फंड.) संस्थेचा व्याप लक्षात घेऊन आम्ही केंद सरकारच्या अर्थखात्याकडे ३७ कोटी ५० लाख रुपयांचा कायमस्वरूपी निधी उभारण्याची अनुमती मागितली होती. अर्थखात्याने नुकतीच ही मान्यता कळवली आहे. 
या कायमस्वरूपी निधीला देणगी दिल्यास कंपनी, व्यावसायिक व पगारदार या साऱ्यांनाच प्राप्तिकरातून सवलत मिळणार आहे. हा कायमस्वरुपी निधी उभा राहिल्यास बाबांनी सुरू केलेल्या कामांची मजबुती आणि विस्तार करता येईल, असा विश्वास आम्हा तरुण कार्यर्कत्यांना वाटतो आहे. 'महारोगी सेवा समिती, वरोरा' या नावाने काढलेला धनादेश आनंदवन, ता. वरोरा जि. चंदपूर, ४४२ ९१४ इथे पाठवता येईल. 
बाबा आणि माझी आजी साधना आमटे यांनी अनेक दशके केलेले काम त्यांच्या मुला-सुनांकडून आता माझ्या पिढीपर्यंत येऊन पोहोचले आहे. मी आणि माझी भावंडे बाबांचे आणि आमच्या आईबाबांचे काम पुढे नेण्याचा प्रयत्न करत आहोत. या कामाला सर्वांचे आशीर्वाद मिळावेत, अशी आमची इच्छा आहे. महाराष्ट्र तसेच जगभरातील लाखो लोक गेल्या साठ वर्षांत 'आनंदवना'त येऊन गेले आहेत. आजही येत आहेत. चार जिल्ह्यांमध्ये चालू असणाऱ्या संस्थेच्या प्रकल्पांमध्ये सर्वांचे मनापासून स्वागत आहे...
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

आठवणी साधनाताईं

२००८ मध्ये साधनाताई आमटे यांना चतुरंग प्रतिष्ठानचा पुरस्कार आनंदवनातच प्रदान करण्यात आला होता. त्यानिमित्त पसिद्ध करण्यात आलेल्या विशेष पुस्तिकेसाठी घेतलेल्या मुलाखतीत आपल्या लहानपणीच्या तसेच बाबांसोबतच्या खडतर जीवनाच्या काही आठवणी साधनाताईंनी सांगितल्या होत्या.

मूळच्या तुम्ही कर्मठ घरातल्या. मात्र करुणेचा पाझर तुमच्या मनात लहानपणापासूनच होता. त्याबाबची एखादी आठवण सांगा.

माझ्याकडे सेवावृत्ती आणि करुणा पहिल्यापासूनच आहे; ते काही मी बाबांकडून शिकले नाही. जात-पात, धर्म पाळायचा नाही हे मी बाबांकडून शिकले. तुम्ही माझ्याकडून करुणा शिका, असं मी बाबांना म्हणते. लहान असताना आमच्यासमोर म्युनिसिपालिटीचा नळ होता. त्या नळावर पाणी भरायला बायका यायच्या. स्पृश्य एका बाजूला बसायच्या आणि अस्पृश्य एका बाजूला. नळ गेला की अस्पृश्य बायका तशाच रहायच्या. हिरमुसल्या व्हायच्या. त्यावेळी मी असेन नऊ-दहा वर्षांची. मला खूप दया यायची. पण माझ्यावर इतके कर्मठ संस्कार होते की, नुसता थेंब जरी उडाला, कपडे जरी लागले, तरी आंघोळ करायची. स्वत:मध्ये बंडखोरी नव्हती. आमच्या अंगणात विहीर होती. अस्पृश्य बायकांना लांब बसवून त्यांची सर्व मडकी मी पूर्ण भरून द्यायची. असं अनेकदा व्हायचं.

समाजसेवेला वाहून घेतलेल्या बाबांसोबत संसार करताना अनेक कठीण प्रसंगांना सामोरे जावे लागले. त्यातल्या काही सांगा.

साम्ययोगाच्या प्रयोगादरम्यान आमचं जीवन कष्टाचं होतं. घरात काय होतं? फक्त लोणच्याच्या बरण्या होत्या. प्रकाशच्या वेळी नऊ महिने पूर्ण होत असताना एकदा लिंबाच्या लोणच्याची बरणी काढायला गेले आणि बरणी घेऊन धाडकन् जमिनीवर पडले. बरणीचा चुराडा. खाली असलेला कंदील, कपबशी यांचा चुरा झाला. माझं डोकं फुटलं. रात्री डॉक्टरांना बोलावलं. त्यांनी माझे बरेच केस कापले आणि स्टिच घातले.

बाबांसोबत कोणत्या विषयावर मतभेद आहेत? 
मतभेद असे नाहीत. जे आहेत, ते आपण अॅक्सेप्टच केलं आहे. आता मतभेद म्हणजे, काही गोष्टी आवडत नाहीत बघा. ज्या गोष्टी मला नीट, बाबांपेक्षा जास्त समजतात, त्या मला सांगितल्यावर खूप राग येतो. कोणी आलं, गेलं की त्यांच्याबरोबरचे ड्रायव्हर, मदतनीस यांना जेवण दिलं की नाही, असं विचारतात. मी आता म्हणते, असं विचारणं हा माझा अपमान आहे. तुमच्यापेक्षा जास्त समजतं मला!

आयुष्यातल्या अस्थिरतेबद्दल तुम्हाला काही वाटत नाही का?
नाही... मी कधी विचारच केला नाही. आम्ही सगळं डिसओन केलं. बंगला वगैरे ज्याचं त्याला देऊन टाकलं. माझ्या मुलांना आज एक हक्काची झोपडीही नाही. आमच्याकडे दया-करुणा पूवीर्पासूनच आहे. त्यामुळे फाटक्यातुटक्या कपड्यातली मुलं पाहिली की मला गिल्टी वाटतं...माझ्या मुलांचं बालपण असंच निघून गेलं.. कधी बिस्किटांचा पुडा नाही की स्वेटर्स नाहीत. माझे ब्लाउज घालून पोरं निजायची, थंडी वाजते म्हणून!

आनंदवनाच्या यशोदा
नागपूर येथील कृष्णशास्त्री घुले यांची इंदू ही मुलगी. इंटरमिजिएटपर्यंत शिक्षण. इंदूचा जन्म पाच मे 1926 चा. पुढे 18 डिसेंबर 1946 ला बाबा (मुरलीधर) आमटे यांच्याशी विवाह झाल्यानंतर त्या साधनाताई आमटे झाल्या. त्यांना डॉ. प्रकाश आणि डॉ. विकास ही दोन मुले आहेत. अत्यंत संपन्न परिवारातील साधनाताई, बाबांनी प्रचलित रूढी आणि परंपरेच्या विरोधात आरंभलेल्या यज्ञात तेवढ्याच समर्पितपणे अंतिम क्षणापर्यंत सहभागी झाल्या. शेवटच्या श्‍वासापर्यंत त्या आनंदवनाच्या यशोदा म्हणूनच वावरल्या. समाजाने वाळीत टाकलेल्या कुष्ठरोग्यांना त्यांनी मायेची उणीव जाणवू दिली नाही. सबंध देशात समाजकार्याचा आदर्श असलेल्या आनंदवनाच्या उभारणीसाठी त्यांनी आयुष्यभर प्रचंड हालअपेष्टा सहन केल्या. त्यांनी "समीधा' हे आत्मचरित्र लिहिले आहे. ते हिंदी, मराठी आणि इंग्रजी भाषांतून प्रकाशित झाले आहे. नऊ फेब्रुवारी 2008 रोजी बाबांचे निधन झाले. त्यानंतर त्यांनी आनंदवनातील निराधारांना प्रेमाची, मायेची उणीव भासू दिली नाही. बाबा गेल्यानंतर त्या खऱ्या अर्थाने आनंदवनाचा आत्माच होत्या. त्यांच्या निधनाने आता आनंदवनाचा आत्माच हरवला आहे.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ज्वाला पेलणारे फूल साधनाताईं
कुष्ठरुग्णांच्या झडू पाहणाऱ्या आयुष्यात चैतन्याची फुंकर मारण्याच्या ध्येयाने झपाटलेल्या बाबा आमटे नावाच्या वादळाला साथ करणे, ही सोपी गोष्ट नव्हती. ती साध्य करणाऱ्या साधनाताईंनी परस्परपूरक सहजीवनाचाही एक आदर्श निर्माण केला. बाबांएवढ्याच उत्कटतेने त्यांच्या कार्याशी समरस झालेल्या असूनही त्यांनी आपले स्निग्धपण जपले. त्यांच्या जाण्याने करपलेल्यांचे जगणे अभंग करणारी प्रसन्नता लोप पावली आहे. आपल्या सहवासाने जखमांनाही ममत्वाचा सुगंध देणारे व्यक्तिमत्त्व काळाच्या आड गेले आहे. श्रमनगरीतील सच्च्या पाईकांना शोकाकुल करून टाकले आहे. भामरागड पल्याडच्या आदिवासी प्रदेशात मानवतेची नवी पहाट जागविण्याची बाबांना लागलेली ओढ पूर्ण करण्यात साधनाताईंच्या मातृहृदयी प्रयत्नांचा मोठा वाटा होता. दुर्लक्षित प्रदेशातील जगण्याच्या औचित्यांचा शोध बाबांनी घेतला. त्यांच्या या संकल्पातील घट्टपणा ताईंच्या सोशीकतेने तोलून धरला होता.
बाबांच्या इच्छाशक्तीतून स्फुरलेल्या कल्पनांचा सरधोपट अंमल आखीव वळणावर नेऊन ठेवण्याचे महत्कार्य ताईंनी केले. बोलणे म्हणजे काय, याचा मुळीच गंध नसलेल्या आनंदवनातील आद्य रहिवाशांना पुढे अनेक सन्माननीयांपुढे बेधडक व्यक्त होण्याचे धडे खऱ्या अर्थाने ताईंच्या सहजवृत्तीने दिले. अविश्रांत श्रमाला मिळणाऱ्या परम आदरामुळे आनंदवनातील कुष्ठरुग्णांमध्ये आत्मतेजाचे स्फुल्लिंग चेतविले गेले होते. अडचणी निर्माण करणाऱ्या अनेकांचे गंड आपल्या अथक सेवेतून नेस्तनाबूत करण्याचा पायंडा आनंदवनाने घालून दिला होता. बाबांच्या वज्रनिर्धाराने अपंगांमधील न्यूनगंड नाहीसा झाला. ताईंच्या ममत्वाने अशा शेकडो अपरिचितांना जगण्याची नवसंजीवनी दिली. बाबांची जिद्द आणि साधनाताईंची सहृदयता यांचा हा संगम एवढा अद्‌भुत होता की, हातापायाची बोटे गळालेल्या महारोग्यांनी "अवसान गळणे' हा शब्दच आपल्या उर्वरित आयुष्यातून हद्दपार करून टाकला. एखादे काम करताना त्यात पूर्णपणे झोकून देणे, हा बाबांचा स्थायी भाव होता. अशा कार्यातील अनेक मानवी अडथळ्यांचा सामना करताना कमालीचे संतप्त झालेले बाबा अनेकांनी अनुभवले होते. त्यांच्यापुढे कसे जायचे, असा प्रश्‍न कार्यकर्त्यांना पडायचा. अशा समयी शांत आणि समन्वयी भूमिका घेणाऱ्या साधनाताईंचा आधार कार्यकर्त्यांना वाटत असे. निराधारांचे काळोखी जग उजळून टाकण्याच्या बाबांच्या सर्व संकल्पांना नंदादीपातील पणतीप्रमाणे शांतपणे तेवत साधनाताईंनी बळ दिले होते. बाबांची निष्ठा मेहनतीवर होती. पूजाअर्चांचे अवास्तव स्तोम त्यांना मान्य नव्हते. परंपरागत कर्मठ कुटुंबातून आल्यानंतरही ताईंनी आपल्या सर्व श्रद्धा बाबांवर समर्पित केल्या. बाबांना देव मान्य नव्हता. ताईंनी बाबांच्याच कार्यात देव शोधला. त्यांच्या नेमक्‍या या सात्विक आणि संवेदनशील स्वभावाचे गारुड बाबांनी मोठ्या अभिमानाने मिरविले. सेवेचा सहवास सोपविण्याने वृद्धिंगत होतो, थोपविण्याने नव्हे; हे मर्म ताईंनी खऱ्या अर्थाने ओळखले होते. अवघड कार्यालाही साधेपणाची जोड देण्यात त्यांचा हातखंडा होता. प्रत्येक दुःखात एक सर्वस्पर्शी आवाहन असावे, हा त्यांचा आग्रह होता. व्यथा आणि वेदनांशी त्यांनी आपणहून जोडलेल्या नात्यावर आयुष्याच्या कोणत्याही वळणांवर खंत, खेद वा विषादाची अस्पष्ट लकेरही उमटू दिली नाही. केवळ आनंदवनच नव्हे, तर सोमनाथ, अशोकवन, हेमलकसा, नागेपल्ली आदी सेवाप्रकल्पांवर राबणाऱ्या शेकडो हातांना त्यांनी आपुलकीचे आणि जिव्हाळ्याचे दान मुक्तहस्ते वाटले. अशा सर्व सेवकांना व्यथासंपन्न आयुष्यातही हसरेपण न विसरणाऱ्या साधनाताई सदोदित आठवत राहणार आहेत. प्रेम, सहानुभूती, दयेहून दुसरे अमोघ अस्त्र नाही, या जीवनसंहितेवर ताईंचा जीव होता. त्यांच्या लेखणीतूनही ही सौहार्दता पुरेपूर झळकली आहे. अनेक ज्येष्ठ साहित्यिकांचे आनंदवनासोबतचे स्नेहबंध क्षीण होऊ न देण्यात ताईंच्या पत्रव्यवहारांनी मोलाची भूमिका बजावली होती. आनंदवनाला भेट देणाऱ्या देशविदेशातील मान्यवरांना त्यांच्या निकोप स्वभावाचे सतत आकर्षण वाटत होते. आदिवासी प्रांतातील साध्याभोळ्या माडियांनी त्यांच्यात "आई' शोधली. शरीराची नासधूस झाल्याने जीवलगांना पारखे झालेल्या कुष्ठरुग्णांना त्यांच्यातील करुणेने जीव लावला. नर्मदा तीरावरील बाबांच्या वास्तव्यात त्या सोबत होत्या. गांधी-विनोबांच्या शिकवणुकीप्रमाणे त्या वागल्या. समाजातील अतिसामान्यांनी आपल्यावर अधिकार गाजवावा, असा उत्कट सहवास त्यांनी क्षणोक्षणी सर्वांना दिला. यातनाहीनांना स्वप्ने नसतात, असे बाबा म्हणत. बाबा नसते तर आयुष्य बेचव आणि मिळमिळीत झाले असते, ही ताईंची भावना होती. आधी बाबा गेले. आता ताईही नाहीत. आमटेंची नवी पिढीही समाजसेवेत उतरली आहे. "या भूमीला क्षरण नाही', हा आनंदवनातील सेवाव्रतींचा विश्‍वास त्यामुळेच अक्षुण्ण राहणार आहे. समाजकार्य उभे करण्यासाठी संसार उधळून टाकावा लागतो, हा समज आमटे दाम्पत्याने खोटा ठरविला. कारण त्यांत "ज्वाला' होती आणि ती पेलणारे "फूल'ही
------------

विशेष ओळख : 

‘आमटे कुटुंब’ म्हणजे
महाराष्ट्रातील एक प्रेरणादायी कुटुंब.
बाबा आमटे-साधनाताई आमटे
यांचा समाजकार्याचा वसा त्यांची
मुले-नातवंडे समर्थपणे सांभाळत
आहेत. याच कुटुंबातील कार्यकर्ती
सून भारती आमटे यांचं हे शब्दचित्र.
‘आनंदवनाच्या वहिनी’ म्हटल्यावर जे रूप समोर यावे असे वाटते अगदी तसेच त्यांचे रूप आहे. स्नेहशील सौदर्ंय, डोळ्यातून सांडत, ओठातून उमटताना समोरच्याला आश्वासक करणारे हसू आणि शांत स्वरातले बोलणे! अशा या आनंदवनातल्या, आनंदवनाच्या वहिनी- भारतीवहिनी!
डॉ. भारती आमटे ही खरी तर त्यांची ओळख! पण त्या आधी कुटुंबातील नात्यांच्या विणींतून त्या अधिक परिचयाच्या झाल्या होत्या. म्हणजे बाबा आमटे-साधनाताईंची सून, विकासभाऊंची पत्नी, पंडित नेहरूंच्या काळातील राज्यसभेचे खासदार भाऊसाहेब वैशंपायन यांची कन्या. आणि गेल्या दशकातली त्यांची ओळख म्हणजे कौस्तुभ व डॉ. शीतल आमटे यांची आई! इरावती कर्व्यांच्या ‘परिपूर्ती’ लेखाची आठवण करून देणारी ही ओळख. एक डॉक्टर म्हणून, एक व्यक्ती म्हणून भारतीताईंना जाणून घ्यायची ओढ, आनंदवनाला पहिली भेट दिली, तेव्हापासून मनात होती. प्रत्यक्षात योग आला जुलै २०१२ मध्ये. एक योजना घेऊन वसईचा आमचा ग्रुप पाच-सहा दिवस आनंदवनात राहिला तेव्हा भारतीताईंची भेट झाली. दोघींत संवादाचे छान सूर जुळले. आपली आनंदवनाची पहिली भेट, लग्न, बालपण, माहेर, विवाहानंतरचा काळ, डॉ. विकास यांच्याबरोबरचे आपले सहजीवन. आपले आईपण, आपला आनंदवनाच्या कामातला सहभाग अशा अनेक विषयांवर गप्पांच्या ओघात त्या मोकळेपणाने बोलल्या.
भारतीताईंनी आमट्यांच्या घरात पाऊल टाकले ते माहेरचे मानवतावादी विचारांचे व समाजसेवेचे संस्कार घेऊनच. त्यांचे आई-वडील दोघे स्वातंत्र्यसैनिक. रामानंदतीर्थ स्वामींच्या नेतृत्वाखाली गोविंदभाई श्रॉफ, अनंतराव भालेराव, वाघमारे यांच्याबरोबर भारतीताईंचे वडीलही हैद्राबाद मुक्तीसंग्रामात सहभागी झाले होते. १९४२ मध्ये त्यांचे लग्न झाले होते तरी प्रत्यक्षात त्यांचा संसार सुरू झाला मराठवाडा स्वतंत्र झाल्यानंतर. २५ डिसेंबर १९५२ चा भारतीताईंचा जन्म. वडील भूमिगत राहून देशकार्य करत असताना आईने शिक्षकीपेशा स्वीकारून, कष्टातून संसार सांभाळला. देशकार्यासाठी अंगावरचे सोने देऊन टाकले. आईवडील देशकार्यासाठी झटताहेत, दलित मुलांना शिकवताहेत, चतुर्थश्रेणीच्या कर्मचार्‍यांशी प्रेमाने, आदराने वागताहेत हे पाहत त्या मोठ्या झाल्या. त्यात वडिलांनी खाऊ म्हणून हातावर नेहमी तर्‍हेतर्‍हेची पुस्तके ठेवली; अद्भुतरम्य गोष्टींपासून ‘फ्रेंच राज्यक्रांती’सारख्या विषयावरील पुस्तकापर्यंतची. क्रांतिकारकांची चरित्रे वाचताना आत्मशक्तीची जाण वाढत गेली. कॉलेजात गेल्यावर जयश्री कुलकर्णी, मंगल सांगवीकर या मैत्रिणींबरोबर ‘साधना’, ‘माणूस’सारख्या साप्ताहिकांचे वाचन होऊ लागले, सामाजिक, राजकीय विषयांवर चर्चा होऊ लागल्या. ‘आपण समाजाचे देणे लागतो’ हा विचार मनात दृढ होऊ लागला. ‘साप्ताहिक साधना’मधून यदुनाथजी थत्ते यांनी आनंदवनाचा, बाबांच्या कार्याचा करून दिलेला परिचय तिघी मैत्रिणींच्या वाचनात आला त्याच वेळी त्यांना भेटायची तीव्र इच्छा तिघींच्या मनात निर्माण झाली. दोघी मैत्रिणी आनंदवनात जाऊन बाबांना भेटूनही आल्या. भारतीताईंना मात्र तेव्हा जाणे शक्य झाले नाही. त्या एम.बी.बी.एस. झाल्या. पेडिऍट्रिक्सच्या चार हाऊसपोस्ट्स त्यांनी केल्या. १९७५ मध्ये एकदा हिंगणघाटला मैत्रिणीकडे त्या आल्या असताना आनंदवनात जायचा योग आला. त्या आणि त्यांच्या आई वरोरा स्टेशनवर उतरल्या तेव्हा धुवांधार पाऊस कोसळत होता. कमरेएवढ्या पाण्यातून चालत त्या आनंदवनात पोहोचल्या तेव्हा बाबा नेमके सोमनाथला गेलेले होते. साधनाताई पत्रे वाचत बसलेल्या होत्या. त्यांनी विचारपूस केली. दोघींना बदलायला साड्या दिल्या. सिंधूमावशींना चूल पेटवायला सांगून गरम चहा दिला. डॉ. विकासना बोलावून त्यांची भेट करून दिली, त्यांच्याकडून आनंदवनाची माहिती घेऊन मायलेकी परतल्या अन् महिनाभरात ताईंकडून विकाससाठी भारतीला मागणी घालणारे पत्र वैशंपायनांकडे आले. डॉ. विकास आनंदवनातच राहील व कुष्ठरोग्यांच्या क्षेत्रातच काम करील हे त्यांनी स्पष्टपणे लिहिले होते.
‘केवळ पैशासाठी प्रॅक्टीस करणे व अवाच्या सव्वा पैसे मिळवणे हा गुन्हा आहे’ असे भारतीताईंचे मत होतेच. पण आपल्या लेकीला खडतर आयुष्य जगायला लागेल यामुळे वडील फारसे अनुकूल नव्हते. आईने मात्र लेकीवरच तिचा निर्णय सोपवला. ‘मला हवे तसे विश्व मिळतेय’ या जाणीवेने भारतीताई सुखावल्या. बाबांनी त्यांना सोमनाथच्या श्रमसंस्कार शिबिराला यायला सांगितले, तेव्हा वडिलांचा रोष पत्करून त्या शिबिराला गेल्या व हे लग्न पक्के ठरले. तरी त्यांच्या लग्नसमारंभाचा एक किस्सा झाला.
भारतीताईंकडील माणसांची एकच अट होती, लग्न औरंगाबादला व्हावे. बाबांचा हट्ट होता, लग्न आनंदवनातच करण्याचा. ‘‘माझे इथले सगळे वर्‍हाडी तिथवर कसे येणार? लग्न इथेच व्हायला हवे.’’ लग्नाची बोलणी करायला आलेली गोविंदभाई श्रॉफ वगैरे मंडळी सरळ एका झाडाखाली जाऊन बसली. इकडे ताई घाबरल्या. ‘विकास कुष्ठरोग्यांत काम करणार म्हटल्यावर आधी मुली लग्नाला तयार होत नव्हत्या; आता हे जुळत आलेले लग्न मोडतेय की काय?’ ताई-बाबांचा जोरदार वाद झाला. अखेर लग्न औरंगाबादला करण्याचे निश्चित झाले. विकासभाऊ आजही आपल्या तिरकस शैलीत सांगतात, ‘‘आमचे लग्न लंडनला झाले, बकिंगहॅम पॅलेसमध्ये!’’
डॉ. विकास मद्रासला जाऊन लेप्रसी ट्रेनिंग घेऊन आले होते. रुग्णसेवा करत होते, परंतु त्यांना खरा रस होता तो इंजिनिअरींग, आर्किटेक्चर या विषयात. बाबांची स्वप्ने वास्तवात आणण्यासाठी त्यांच्या मनात अनेक योजना होत्या आणि त्या त्यांना प्रत्यक्षात आणायच्या होत्या. एकापरीने आपले रुग्णसेवेचे काम हाती घ्यायला येणार्‍या डॉक्टरपत्नीची ते वाटच पाहत होते. लग्नानंतर भारतीताईंनी वर्ध्याला जाऊन लेप्रसी ट्रेनिंग घेतले आणि कुष्ठरुग्ण सेवेला आरंभ केला. त्यावेळी त्यांच्या मदतीला गीताबाई या नर्स व तारा, मंदोदरी, विठ्ठल, कबडू हे कुष्ठरोगमुक्त पेशंट्स होते. समाजकार्याची आवड असली तरी प्रत्यक्षात समाजकार्य असे त्यांनी यापूर्वी केलेले नव्हते. हाताची बोटे वा पंजे, नाक-भुवया गळून पडलेले रुग्ण पाहिल्यावर प्रथम आपल्याला त्यांची वाटणारी किळस व भीती अकारण आहे व तीवर आपल्याला विजय मिळवायचा आहे हे त्यांनी स्वतःला समजावले. बाबांचे बोल लक्षात ठेवून त्यावर त्या सतत विचार करू लागल्या. बाबा सांगत, ‘‘ज्याला समाजकार्य करायचे आहे त्याने तीन सी ध्यानात ठेवले पाहिजेत. 1) Courage 2) Compassion 3) Conviction. धैर्य, करुणा व आपण स्वीकारलेल्या मार्गावरील श्रद्धा. बाबांचे हे बोल लक्षात ठेवूनच त्यांचे काम आजतागायत चालू आहे. १९८० ला ड्रग्ज ट्रायल घेण्याचे भाग्य आपल्याला लाभले याचे त्यांना समाधान वाटते कारण त्यामुळे कुष्ठरुग्ण अल्पावधीत निगेटिव्ह होण्यास मदत झाली. तसेच या रोगामुळे येणारी विद्रूपता यामुळे कमी झाली. निगेटिव्ह झालेल्या कुष्ठरोग्यांना संसारसुख घेता यावे यासाठी त्यांचे विवाह लावून देण्याचे कामी साधनाताईंनी पुढाकार घेतला होता. आता या निगेटिव्ह झालेल्या दांपत्यांना अपत्य होऊ देण्यात धोका नसल्याचे डॉ. विकास व डॉ. भारतीताई यांनी बाबांना पटवून दिले व या दांपत्यांना माता-पिता होण्याचा हक्क मिळवून दिला. भारतीताई बालरोगतज्ज्ञ म्हणून १९७८ पासून बालकांवरही उपचार करू लागल्या. जन्मतः अपंग असलेल्या बालकांसाठी त्यांनी फिजिओथेरपी सुरू केली. बालकांच्या पालकांसाठी समुपदेशन केंद्र त्यातून आपोआप चालू झाले. १९९२ पासून आनंदवनात साईबाबा हॉस्पिटल उभे राहिले. भारतीताईंना आनंदवनातील मदतनीस मिळाले. रोगनिदान, औषधोपचार, ऑपरेशन्स यासाठी भारतीताईंनी अनेक शिबिरांचे आयोजन केले. देशभरातील तज्ज्ञ डॉक्टरांकडून प्लॅस्टिक सर्जरी, कॅटरॅक्टस् व इतर मिळून सुमारे सोळा हजार ऑपरेशन्स इथे केली गेली. २००२ पर्यंत भारतीताई अधिकतर रुग्णविभागात काम करत राहिल्या, त्यानंतर त्यांना आनंदवनाच्या कार्याच्या प्रशासनात भाग घ्यायला संधी मिळाली. २००७ मध्ये निधी गोळा करून, एका जर्मन कंपनीशी संपर्क साधून त्यांनी ‘नवचैतन्य कृत्रिम अवयव निर्मिती विभाग’ सुरू केला. २०१० मध्ये स्वतंत्र फिजिओथेरपी विभाग सुरू केला. भारतीताईंना इतर उपचारपद्धती या ऍलोपथीला पूरक वाटतात. त्यांना स्वतःला झालेल्या तीव्र पाठदुखीच्या दुखण्यात योगोपचार त्यांना खूपच दिलासा देणारा ठरला. त्यानंतर त्यांनी योगाचे प्रशिक्षण घेतले आणि योगशिक्षक होऊन, विशेषतः अंध, मूकबधिरांसाठी बरेच योगवर्ग घेतले. निसर्गोपचार, पुष्पौषधी, होमिओपॅथी, रेकी, ऍक्युप्रेशर या उपचार पद्धतींचा त्यांनी अभ्यास केला. त्यांचा ऍलोपथीला पूरक म्हणून त्या काही प्रमाणात वापर करतात. स्पर्शाची भाषा रुग्णाला संजीवन देणारी आहे, असा त्यांचा विश्वास आहे. आनंदवन विश्वस्तांनी या कार्यकर्तीची रुपये २२५ इतक्या मानधनावर नेमणूक केली होती, १९९५ पर्यंत हे मानधन रुपये ६२५ इतके झाले. त्यातले पाच-दहा रुपये मुलांच्या शिक्षणासाठी त्या बाजूला टाकत. पन्नास-साठ रुपये वर्षातून एकदा माहेरी जाण्यासाठी खर्च करत. लग्नानंतर सुरुवातीच्या काळात भारतीताईंच्या आजोळची माणसे, आत्या, भाऊ यांनी त्यांच्याशी संबंध तोडले होते. कुष्ठरोगाबद्दल वाटणार्‍या भीतीमुळे आजही माहेरची माणसे आपल्या मुलांना त्यांच्या घरी राहायला पाठवत नाहीत.
मुलांच्या उच्च शिक्षणाच्या वेळेपर्यंत मानधन अधिक वाढले तेव्हा त्यांना आश्वस्त वाटले. कुटुंबप्रमुख म्हणून विकास यांचे मुले-बायको यांच्याकडे फारसे लक्ष नसायचेच. ते सतत कामात, माणसांत व्यग्र. आनंदवनात अंतिम शब्द असायचा तो बाबांचा. बाबा नर्मदेला जाऊन राहिले तोवर आनंदवनाबाहेर पडून वरोरा गावही भारतीताईंनी पाहिले नव्हते. बाबांच्या स्वभावाला खूप पीळ होता, ताईही तशा ‘खाष्ट’, बाबांची त्यांची अटीतटीची भांडणे व्हायची. काटकसरी बाबांपुढे डॉ. विकास काही योजना मांडायचे तेव्हा असेच जोरदार वाद झडायचे. भारतीताईंचे माहेर सार्वजनिक जीवनात कार्यरत असलेले, गरिबीत दिवस काढणारे होते पण तेथे घरात लोकशाही वातावरण होते. त्यामुळे हे सगळे पाहताना त्यांना काही वेगळेच वाटायचे. त्या बाबांचे बोलणे लक्षपूर्वक ऐकायच्या, ताईंशी त्यांचा खूप संवाद होई. बाबांना सगुण पूजा मान्य नव्हती, ताई मात्र उपवास, पूजा, सोवळे-ओवेळे, देवदर्शन या गोष्टी मनःपूर्वक करत. त्यावेळी हे सर्व बघून भारतीताईंना आश्चर्य वाटे, पण ताईंच्या वर्तनाचा त्या अर्थ लावू लागल्या. ‘‘बाबांचे सर्व प्रकल्प जंगलात, तिथे हिंस्र श्वापदे असत. शिवाय बाबा नेहमीच अतिश्रम करत, त्यामुळे आजारी पडत. त्यांची शुश्रूषा ताईंनाच करावी लागे. बाबांसारखा पती स्वीकारल्यामुळे अखंड प्रवास, जागरणे, श्रम त्यांच्या वाट्याला आले. पूजेमुळे त्यांना स्वतःचा असा वेळ मिळत असला पाहिजे. या एकांतात त्यांचे शरीर-मन शांत होत असले पाहिजे. बाबांची गृहिणी, सचिव, सखी, प्रिया अशा सर्व भूमिका ताईंनी निभावल्या. बाबांनी मात्र ताईंना वाढायला त्यांचा असा अवकाश दिला नाही.’’ असे भारतीताईंना वाटे.
ताई-बाबांना भेटायला विविध क्षेत्रातली मोठमोठी माणसे येत. त्यांची बोलणी, विचार त्या मनात साठवत. इथले सर्व जगणे सार्वजनिक होते. विकास-प्रकाश लहान असताना ताई घरी स्वयंपाक करत पण नंतर नंतर ‘समान जीवन समान जेवण’ या न्यायाने सार्वजनिक मेसमधले जेवण सर्वजण जेवू लागले. या काळात भारतीताईंची मुले मोठी होत होती. त्यांना धान्य ओळखता येईना. भारतीताईंना सतत वाटे की ज्या वास्तूत अग्निदेवता नाही ती वास्तू भकास असते. तेव्हा वरणभात घरी करायला त्यांनी सुरुवात केली. त्या माहेरहून जसे समाजसेवेचे संस्कार घेऊन आल्या तसेच कलेचेही. वाचनाची आवड त्यांनी जपलीच, त्यांचा आवाज मधुर. पु.ल. देशपांडे आनंदवनात येत तेव्हा भारतीताईंना आवर्जून गाणे म्हणायला सांगत. डॉ. विकासभाऊंनी आनंदवनातील अपंगांचा ‘स्वरानंदवन’ हा गाण्याचा कार्यक्रम सुरू केला, तेव्हा या गायकांची किती तरी गाणी त्यांनी बसवली आहेत. रुग्णसेवा करत असताना कुष्ठरोगी, अपंग, कर्णबधिर, मूक अशा स्त्रियांच्या ‘स्त्री’ म्हणून असणार्‍या वेदना, समस्या त्यांच्यासमोर आल्या. अशा स्त्रियांना आर्थिक आधाराबरोबर भावनिक आधाराचीही गरज असते हे त्यांनी जाणले. आतापर्यंत अशा स्त्रियांना व्यक्तिगत पातळीवर त्या मदत करत होत्याच परंतु आता आनंदवनाच्या वतीने स्त्रीसबलीकरणाचा प्रकल्प राबविण्याचा त्यांचा संकल्प आहे. चंद्रपूर, नागपूर, वणी अशा जवळच्या ठिकाणच्या स्त्रीसंस्थांशी त्या अलीकडे जोडल्या गेल्या आहेत.
साधनाताईंची शिस्त आणि वात्सल्य या दोन्ही गुणांनी भारतीताई प्रथमपासूनच प्रभावित झाल्या. त्यांनी अनेक मुला-मुलींना आधार तर दिलाच पण सुधाकर, संगीता, प्रभा ही मुले त्यांच्या कौस्तुभ, शीतलप्रमाणे त्यांचीच झाली. साधनाताईंनंतर आनंदवनातील छोट्यामोठ्या भांडणात भारतीताईंना न्यायाधीशाची भूमिका करावी लागते. भांडणे घेऊन येणार्‍याला शंातपणे ऐकून घेणे, युक्तीने त्यांच्यातील तिढे सोडवणे हे त्या सहजतेने करतात.
आमटे कुटुंबाचा समाजसेवेचा वसा डॉ. विकास-भारतीताई यांनी नीट सांभाळला. त्यात भर घालून मुलगा-सून, मुलगी-जावई यांच्यापर्यंत पोहोचवला. अजून खूप काही करायचे बाकी आहे याची जाणीव उभयतांच्याही मनात आहे. जे केलंय त्यात आपण काही त्याग केलाय, वेगळं केलंय असा भाव भारतीताईंच्या मनात अजिबात नाही. किंबहुना एक खंत मात्र आहे. त्या म्हणतात, ‘‘मला हवी तेवढी स्पेस हवी तेव्हा नाही मिळू शकली, आता स्पेस मिळतेय तर शरीराने मी थकलेय.’’ आत्ता डिसेंबरच्या २५ तारखेला भारतीताईंनी साठी ओलांडली. तेव्हा त्यांना सांगावेसे वाटते, ‘भारतीताई, मी थकलेय असे म्हणू नका. आत्ता तर कुठे तुमचा साठावा वाढदिवस झालाय. तुमच्या मनात खूप काही संकल्प आहेत. ते आपल्याला पूर्ण करायचेत. त्यासाठी आपल्याला आरोग्यदायी दीर्घायुष्य लाभावे व आपल्या मनातले संकल्प पूर्ण व्हावेत यासाठी आमच्या खूप खूप शुभेच्छा!
-----
प्रतिभा कणेकर
pratibhakanekar@gmail.com
http://www.miloonsaryajani.com/node/1130
-----------------------------------------------------------------
१९७० मध्ये बाबा आमटे सोमनाथला गेले. तेव्हापासून डॉ.विकास आमटे यांनी साधनाताई आणि बाबा आमटे यांनी फुलवलेले आनंदवन त्याच सामाजिक हेतूने सांभाळत असून, त्यांनी अनेक हितकारक बदल घडवून आणले. बायोगॅस संयंत्रांपासून निर्धूर चुलींपर्यंत आणि मत्स्यशेतीपासून युवाग्राम केंदापर्यंत आनंदवनाची व्याप्ती वाढवण्यात विकास आमटे यांचा मोलाचा वाटा राहिला आहे. अंध-अपंग, मुकबधीर यांचा मेळ घालून साकारलेला स्वरानंदन जगभर प्रसिध्द आहे. 

आनंदवनातील अर्धगोलाकार छतांच्या भुकंपरोधक घरांचे प्रात्यक्षिक त्यांनी किल्लारीतील भूकंपग्रस्त भागात दाखवले. 'युवाग्राम' प्रशिक्षण केंदाच्या माध्यमातून तरुणांसाठी रोजगारसंधी निर्माण करण्यात विकास आमटे यांची भूमिका महत्त्वाची होती. यवतमाळ जिल्ह्याच्या झरी-जामणी तालुक्यातील मुळगव्हाण गावी डॉ.विकास यांनी विशेष सामाजिक कृती व पर्यावरण संवर्धन केंद सुरू केले. त्यामुळे तेथील शेतकऱ्यांच्या आत्महत्यांचे प्रमाण घटलेच, पण परिसरातील ४००हून अधिक शेतकरी कुटुंबांनी शेतीत आमूलाग्र बदल घडवले.

भूमीतील श्रमसिद्धांताचा परीघ यवतमाळ जिल्ह्यातील झरीझामणीपर्यंत नेऊन ठेवला. कुष्ठरुग्णांपासून सुरू झालेल्या चळवळीसाठी राबणारे हात आता आत्महत्याग्रस्त भागात दिलासा देण्यासाठी झटत आहेत. 

आनंदवनाच्या वाढत्या गरजा ओळखून विकासभाऊंनी बदल केले. सांडपाण्याच्या निचरा यंत्रणेचा अभ्यास करून त्याधारे स्वच्छतागृहांची उभारणी, त्यावर बायोगॅस संयंत्रे उभारून ऊर्जानिमिर्ती, बेंगळुरूतील तज्ज्ञांच्या मदतीने निर्धूर चुलींची बांधणी, फुटलेल्या कपबश्यांचे तुकडे वापरून उभारलेले कठडे, श्रमदानातून तयार केलेले साठवण तलाव, टाकाऊ प्लास्टिक व टायरपासून उभारलेले बंधारे अशी विकास आमटेंचे व्यवस्थापन कौशल्य आणि कार्यकुशलत यांची उदाहरणे आज आनंदवनात ठिकठिकाणी पहायला मिळतात.

आनंदवनातील कुष्ठरोगी व अपंगांसाठी त्यांनी रोजगाराची साधनेही उपलब्ध करून दिली. कोलकात्यातून माशांची पिले आणून सुरू केलेली मत्स्यशेती, चाराशेतीसाठी झाशीतील संस्थेकडून उच्च प्रथिनयुक्त गवतांच्या जातींची लागवड आदी उपक्रम सुरू केले. त्यांच्या व्यवस्थापन कौशल्यामुळेच आनंदवनातील कुटिरोद्योगातून निर्माण होणाऱ्या उत्पादनांची संख्या आज सव्वाशेवर पोहोचली आहे.


        विडीओ                                                                    



                      पुरस्कार                                                                      
Shri Vikas Amte receiving honorary doctorate degree on behalf of his father Shri Baba Amte
from the Prime Minister, Dr. Manmohan Singh at Tata Institute for Social Science (TISS), Mumbai on ay 6, 2006.

२०१२                लोकमान्य टिळक पुरस्कार-  

२०१३               क्रांतीसिंह नाना पाटील पुरस्कार 

सप्टें २००९ -      ज्ञानेश्वर सांस्कृतिक मंडळाच्या वतीने दिला जाणारा दिवंगत मारुतराव घुले पुरस्कार

जानेवारी २०१२  चंद्रपूर भूषण पुरस्कार  

बालपण 





डा. भारती आमटे सोबत 


आयबी एन लोकमत च्या दिवाळी विशेष कार्यक्रमात   


झी २४ तास च्या दिवाळी विशेष कार्यक्रमात   
कॅप्शन जोडा


आनंदवनातील एक क्षण 


 

 
काव्यशिल्प

काव्यशिल्प



  काव्यशिल्प


१.  पण, खिशात दमडी नाही…
वाटते मला बाहेर कुठंतरी
दूरवर फिरायला जावं
मनसोक्त भ्रमंती करावी
तुझ्यासह पर्यटक व्हावं
पण, खिशात दमडी नाही…
वाटते मला बाहेर कुठंतरी
दूरवर जेवायला जावं
चवदार, खमंग पदार्थ खावं
तुझ्यासह खवय्या व्हावं
पण, खिशात दमडी नाही…
वाटते मला बाहेर कुठंतरी
दूरवर मनोरंजन करावं
कला, नृत्य, सिनेमा बघावं
तुझ्यासह रसिक व्हावं
पण, खिशात दमडी नाही…
वाटते मला बाहेर कुठंतरी
दूरवर प्रवास करावा
आज इथं, उद्या तिथ सैर करावी
तुझ्यासह प्रवाशी व्हावं
पण, खिशात दमडी नाही
सखे, खिशात दमडी नाही
म्हणून हे सारं स्वप्नच आहे…
पण, तुझ्या प्रेमासाठी
या हृदयात श्रीमंतीचं
कोठार भरलेलं आहे…
– देवनाथ गंडाटे
काव्यशिल्प
ता. 23 एप्रिल  2017 

२. या भूवर अवतरली
पाहिले प्रथम तेव्हा
नजरेत ती भरली
जशी अवकाशातून
परी या भूवर अवतरली

नाचणे, गाणे, मुरडणे
मनात ती भरली
जशी गालिचावरुन
लावण्यवती या भूवर आली

केसांचा तो पिसारा
ओठ गुलाबी, गालावर खळी
जशी इंद्राच्या दरबारातील
उर्वशी या भूवर आली

डोळ्यात काजळ, नाकात नथनी
पायात पैंजण रुणझुणावी
जशी रंगमहालातील
नर्तकी या भूवर आली

कमरेला कमरपट्टा, गळ्यामधी हार
कानी कुंडले, पायी तोरड्या
जशी सौंदर्याची खाण
सुंदरा या भूवर आली

- देवनाथ गंडाटे
24 मे 2017
------------------

३. या हिरवाईचा मी पहरेकरी
हिरव्या पानातून फुलला निसर्ग
गुलाबी फुलातून आला सुगंध
काटेरी वनातही दिसला सौंदर्य
या हिरवाईचा मी पहरेकरी
जगविन मी, फुलविन मी
हा निसर्ग….
माती मातीचा गंध वेगळा
फुला फूलांचा देठ निराळा
बहुरंगी झाडांचा रुप आगळा
या हिरवाईचा मी पहरेकरी
जगविन मी, फुलविन मी
हा निसर्ग….
फुलपाखरू परागकणाभोवती
चाखया गोडवा फिरे मधमाशी
फांदी बहरली ही आकाशी
या हिरवाईचा मी पहरेकरी
जगविन मी, फुलविन मी
हा निसर्ग….
– देवनाथ गंडाटे
काव्यशिल्प
नागपूर
  14, मे 2017 
४. मंजूळ गाणी
आकाशात ढग आले
बरसल्या सरीवर सरी
निष्पर्ण झाडाला पालवी फुटली
वनराई हिरवा शालू नेसून आली
पानापानांतून पावसाचे थेंब
फांद्या फांद्यांना भिजवित
जमिनीवरून वाहू लागले
मातीतून सुगंध दरवळला
पक्ष्यांचा चिवचिवाट कानी
गात मंजूळ गाणी
हवेत गार वारा सुटला
साऱ्यांनी निसर्गाचा आनंद लुटला...

- देवनाथ गंडाटे
23 मे 2017
---------------------
 ५. माझ्या आठवणीच तुझ्या सोबती...
बांधूनी शिदोरी नेईन
तुझ्या सहवासाच्या स्मृती
नसेन या जगी मी जेव्हा
माझ्या आठवणीच तुझ्या सोबती...

वाटलंच तुला कधी एकटं
तर पाने पलटव कवितेची
संवाद साधीन त्यातूनी
सांगेन हालहवाल या लोकी....

मला एकटं वाटलं तर
येईन मी तुझ्या स्वप्नात
थांबेन मी तुझ्या उशाशी
झोपवेन तुला गात गीत....

जाताना उठविणार नाही
पहाटेच्या साखरझोतून
पण, पुन्हा नक्की येण्याची
हमी देऊन जाईन...

- देवनाथ गंडाटे
12 मे 2017 
-----------------------------
६. फूलपाखरू होऊनी मी फिरावे
उंच उंच घ्यावी भरारी
दूर निळ्या आकाशी
ढगांच्या कुशीत निजावे
हात तुझा हातात घेऊनी

फूलपाखरू होऊनी मी फिरावे
तुझ्या अवतीभवती.....


सांजेला तू हाक द्यावी
अहो, या ना इकडे म्हणावी
बुडत्या सूर्याची किरणे
दोघांनाही स्पर्श करावी
फूलपाखरू होऊनी मी फिरावे
तुझ्या अवतीभवती.....


अंधा-या रातीला चाँद यावा
सोबत घेऊन चांदण्या
त्यांच्यासोबतीने खेळखेळावे
तुला शोधाया लपाछपी
फूलपाखरू होऊनी मी फिरावे
तुझ्या अवतीभवती....

पहाटेला गार वारा यावा
हलवित वृक्षाईच्या फांद्या
तू माझ्यात- मी तुझ्यात
घट्ट बिलगुनी जावे
फूलपाखरू होऊनी मी फिरावे
तुझ्या अवतीभवती....

- देवनाथ गंडाटे
काव्यशिल्प
ता. ४ एप्रिल २०१७
७. नसतेस जेव्हा तू आॅनलाइन
जीव कासावीस होतं
नसतेस जेव्हा तू आॅनलाइन
तेव्हाचच बरं होतं,
तु द्यायची डोळ्यांनी लाइन

तेव्हा तू होकार
लवकरच कळविला
आता तर रोज पाठविताचरिप्लायला उशीर झाला
तेव्हा गुड मार्निंग-नाइट नव्हतं
पुन्हा कधी भेटशिल, इतकच ठरायचं
आता तर स्टेटस, अपडेट
लाइव्ह कळवतं
पण,
जीव कासावीस होतं....
नसतेस जेव्हा तू आॅनलाइन

तेव्हा सा-या आठवणी
मनात सांभाळून ठेवल्या
आता चॅटिंग मॅसेज
व्हाॅट्सअॅपवरच सेव्ह झाल्या
तेव्हाचा तुझा पासपोर्ट
फोटो पॅकेटात जपून होता
आता तुझ्याच सेल्फींनी
मोबाईल मेमोरी फूल्ल झालाय
पण,
जीव कासावीस होतं...
नसतेस जेव्हा तू आॅनलाइन

तेव्हा चिठ्ठी द्यायचो
मनातल्या भावना लिहायचो
आता दररोजच मॅसेज सेंड होतं
क्षणाक्षणाची खबर मिळते
तुझ्या- माझ्या बर्थ डेला
बाहेर कुठेतरी भेटायचो
आता केकच्या इमोजीतून
दोघेच करतो सेलिब्रेशन
पण,
जीव कासावीस होतं....
नसतेस जेव्हा तू आॅनलाइन

- देवनाथ गंडाटे
काव्यशिल्प

------------------------------
८. तिच्यासाठी
मी जागतोय तिच्यासाठी
तिच्या स्वप्नांसाठी
तिच्या उद्यासाठी
काळरात्री एकटात
होऊन पहारेकरी
रातकिड्यांच्या प्रकाशात


त्या चोरट्या भेटीत
कसे न्याहाळावे तिचे रुप
साठवूनी किती साठवावे
हृदयातील भितीचे हे ठोके

तिच्यासाठी

ठोके वाजे घड्याळाचे
जसे टिकटिक वाजे डोक्यात
इतके तासहीे क्षणभर वाटे
थांबावे सेकंद- मिनिट काटे

तिच्यासाठी

तिचा सहवास लाभावा
कधी इकडे, कधी तिकडे
फिरतो वनवन, कधी मनोमन
जीव हा व्याकुळ

तिच्यासाठी...

का लागला तिचा लळा
हा मन साधाभोळा
इश्कात गुंतला,
अन् बोलला जुईच्या कळीला,
मी घायाळ तरूण बावरा

बांधेन स्नेहबंध तिच्यासाठी

- देवनाथ गंडाटे

(काव्यशिल्प)
--------------------

९. दम लागतं
आय लव्ह यू
म्हणायलाही दम लागतं
विचार केला तरीही
छातीत धडधड होतं

कुणी इलू इलू म्हटलं
तर कुणी वन फोर थ्री
ढाई अक्षर प्रेमासाठी
खिती खटाटोप
त्याचा अन् तिचाही

कुणी पटवली म्हणतात
तर कुणी तिच्यावर मरतोय
कुणी लाइन मारतात
कुणी तिच्यावर झुरतातही

आधी ओळख, मग मैत्री
मी तुझ्यावर प्रेम करतेय
म्हणत, ती एक दुजे साठी
आणाभाका घेतात...

जात- धर्म, रुढी परंपरांच्या
बेड्या आडव्या येतात
सैराट होण्यासाठी ते
पळूनही जातात

कुठेतरी दूरवर मंदिरात
गळ्यात माळ पडते
तिच्या कपाळावर कुंकू
हातात हिरवा चुडा दिसतं

संसारिक सुखाच्या वेलीत
सुख दु:खाचे धडे गिरवित
गरिबीतून श्रीमंतीकडे
जाण्याचा गणितही मांडतात

कष्ठाला फळ मिळतं
दोन आणि एक तीन
नव पोरं आनंद देऊन येतं
तरीही आय लव्ह यू
म्हणायला दम लागत....

काय जादू आहे या शब्दात
दोन जीव एकत्र येतात
तिस-या जीवासाठी
तरीही आय लव्ह यू
म्हणायला दम लागत....

- देवनाथ गंडाटे
काव्यशिल्प
----------------------
१०. तुझी माझी मैत्री
जन्मोजन्मीसाठी बांधली
म्हणूनच तू माझ्या
पाठोपाठ जन्मली
हातात हात घेत
बालपण गेले
तुझ्याच सोबतीने
शिक्षणही झाले
आता तू आपल्या
संसारिक जीवनात
अन् मी माझ्या
ही मैत्री कुण्या
बहिणी- बहिणीहून
कमी नाही
म्हणूनच तुझी आठवण
केल्याशिवाय दिवस जात नाही
तू माझ्या मना, मी तुझ्या मना
अशाच मैत्रिणी जया - भावना
- देवनाथ गंडाटे
 काव्यशिल्प


-------------------------------
११. पहिली भेट
तुझी पहिली भेट घेताना
हृदयात धड धड होती
तरीही तुला बघण्याची
मनात हूर हूर होती

मी आलो तेव्हा
तू स्वागताला उभी होती
'आलात तुम्ही... '
हळूवार आवाज
कानावर पडला

माझ्या तोंडून शब्दच निघेना
निशब्द होऊन
तुझ्याच मागोमाग
पहिली पायरी चढली

काय बोलावं...
कसं बोलावं....
सुरवात कशी करावी
कळेनासं झालं होत,
पण, कसाबसा
पहिला शब्द ओठावर आला
'तू खूप वेळ वाट बघितली का?'

'नाही हो....
माझ्याच पाठी
तुम्ही आलात',
ती बोलली....

आणि कसे आहात...
कसं चाललंय
म्हणत, गप्पा रंगल्या
कुण्या अनोळखीशी
गप्पात रमलोय
असं वाटतच नव्हतं

डोळ्यात साठवून घेताना
पापण्याही झुकत नव्हत्या
ते गुलाबी गाल
गालावर खळी
आेठावर स्मीत
अन् केसांचा पिसारा
भारावून सोडलं होतं

या नात्याला नावही नव्हते
पण, मनात निर्मळता होती
भराभरा वेळ निघून गेला
घड्याळ ठोके देत होती
चला निघायचं आता
म्हणायलाही मन जड होत होतं
पण, जड मनाने
रजा घेतली
त्यातच पुढल्या भेटीचं ठरलं....
- देवनाथ गंडाटे
10 फेब्रुवारी २०१७
------------------------------
१२. मोसम की तरहा
थंडी कमी झाली
पानगळ दिसली
पानगळ....
उन्हं तापली
धरती कोपली

ती कोपली आणि
धरणीकंपच झालं
वारा सुटला..
सुसाट्याचा
न थांबणारा
सरीवर सरी
न थांबणारा पाऊस
महाप्रलय
पुन्हा जीवाची कासावीस
काळ.... काळोख
ती देखील बदलली
मोसम की तरहा
- देवनाथ गंडाटे

----------------------------
१३. काव्यशिल्प
नाही तरी मी मरणारच आहे
मरण्यापूर्वी वाचून घेतो
वाचता वाचता काही क्षण
तुझ्यासाठीही जगून घेतो!
नाहीतरी मी मरणारच आहे
मरण्यापूर्वी लिहून घेतो
लिहता लिहता काही शब्द
काव्यशिल्प तुला देऊन जातो!!
देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प©)

----------------------------
१४. प्रत्येकाची एक ती असते

आयुष्याच्या वळणावर
प्रत्येकाची एक ती असते
बालवाडीत हातात हात धरणारी
शाळेतल्या वर्गात चोरून बघणारी
ट्यूशन क्लासमध्ये जाताना भेटणारी
शेजारची, आपलेपणा समजणारी
बसमध्ये दररोज दिसणारी
गावी गेल्यावर भेटणारी
काॅलेजमध्ये हाक मारणारी
नोटबुकातून चिठ्ठी लिहणारी
हाॅटेलमध्ये पार्टी मागणारी
सिनेमाचं तिकिट काढणारी
कधी भेट झालीच तर कसं आहेस
आपुलकीनं विचारणारी
कालपर्यंत मॅसेज पाठविणारी
आणि आता व्हाॅट्सअॅपवर चॅटिंग करणारी!
प्रत्येकाची एक ती असते
अन् पुन्हा प्रश्न पडतो
सध्या ती काय करते?
- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प ©)

---------------------
१५. लावणी

हाती घातली हिरवी बांगडी
नेसली हिरवीच साडी
कशी दिसते सांगा ना राया
आपली दोघांची जोडी !
-------
हातावर रंगली मेंदी
लावते कुंकू कपाळी
केसात माळला गजरा मी
तुम्हास लावण्या लाडीगोडी
कशी दिसते सांगा ना राया
आपली दोघांची जोडी!
-------
अंथरुणावर पसरला हा गंध
मोगरा, गुलाबाच्या पाकळ्या
लइ दिसानं, लयभारी
करूया प्रेमाची वारी
कशी दिसते सांगा ना राया
आपली दोघांची जोडी!
------
स्पर्श नवा या हाताला
हळूच चोरून घेते मुका
इश्श...
कशी दिसते सांगा ना राया
आपली दोघांची जोडी !

- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प)
 २० जानेवारी २०१७

---------------------------
१६. 
"क्षणामागून क्षण गेले
दिवसामागून दिवस
बघता बघता वर्ष संपले
अन आज माझा वाढदिवस
- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प)
१४ डिसेंबर २००६
---------------------------
१७. रिस्टार्ट
आयुष्यात चुकलं तर
कन्ट्रोल झेड होत नाय

कन्ट्रोल एफ दाबूनही
हरवलेलं सापडत नाय

एंटर मारून मारून
थकलो राव मी

मूड रिफ्रेशसाठी
दाबतो एफ5ची की

आतातरी चालेल
आयुष्याचा संगणक

म्हणूनच करतोय
शटडाउन, अन् रिस्टार्ट

- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प©)
१५ जानेवारी २०१७
------------------------
१८. पुन्हा जगायचं...
तुम्ही जेव्हा गुड नाइट म्हणता
तेव्हा मी जागाच असतो
आणि
जेव्हा मी गुड नाइट म्हणतो
तेव्हा तुम्ही झोपून उठलेले असता

तुम्हचं जेवण आटोपते
तेव्हा आम्ही चहा घेतो
अाता सवयच झाली
उशिरा झोपून उठण्याची


मोबाईलची बॅटरी संपली की
पुन्हा चॅर्जींग करण्याची

आयुष्याचं असच आहे
थकलं की रिचार्ज मारायचं

बॅलेन्स संपेपर्यंत...
पुन्हा जगायचं...
- देवनाथ गंडाटे
काव्यशिल्प™

------------------------
१९. 
पाऊस पडला की
आठवण येते शाळेची
दप्तराची थैली
अन बालभारतीची
ओले शरीर, केसातील पाणी
अन रस्त्यावरून घसरलेल्या सायकलची
माखलेले कपडे अन
रागावलेल्या गुरुजीची
- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प©)

------------------------
२०.  परतूनी ये माहेरा
सांज झाली रे पाखरा
परतूनी ये माहेरा
गुजगोष्टी सांगू दिनभराच्या
या झाडावरती बसूनी ।
भरविन घास तुझ्या चोचित ।
पाजेन पाणी ओन्जलीन ।
गायिन अंगाई गित
निज़शिल निवांत , माझ्या कुशित
- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प©)
जून २००२
------------------------
२१. विदर्भ माझा
भारत भूमिच्या गर्भात
जन्मला विदर्भ माझा ।
आपुलकी, प्रेम अन गौरवाने
करतो गाजावाजा ।।
कुशित विदर्भाच्या
काल्या हि-याची खाण ।
खुणावतो हिरवा मालरान ।
मंजुल स्वरांचा पक्षी करी किलबिलाट ।
नदी, नाल्यांतून वाहे पाणी अफाट ।
राष्ट्रसंत, गाडगेबाबा नांदे गावागावांत ।
वाघाची डरकाली येई जंगलात ।
शेतकरी राबतो शेतात ।
पिकवी कापूस, सोयाबिन, भात ।
ऊर्जा अंगी तरीहि शोधतोय
विकासाची प्रकाशवाट ।
असा माझा गौरवशाली विदर्भ ।

- देवनाथ गंडाटे
(काव्यशिल्प©)
एप्रिल २०१३
आमच्याबद्दल

आमच्याबद्दल

काव्यशिल्प

काव्यशिल्प हे ब्लॉग 2007 मध्ये सुरु करण्यात आले. प्रारंभीपासूनच ताज्या बातम्या देण्याचा मानस राहिला. तरुण पत्रकार देवनाथ गंडाटे यांच्या कल्पनेतून हे ब्लॉग सुरु झाल्यानंतर वाचकांचा भरभरून प्रतिसाद मिळू लागला. वाचकाच्या वाढलेल्या अपेक्षा आणि सूचना याचे स्वागत करीत ब्लॉगची मांडणी अधिक सुंदर आणि वाचनीय करण्यासाठी गजानन ताजने यांनी पुढाकार घेऊन लेआउट डिझाईन साठी मदत केली. पुढे ताज्या बातम्या आणि पत्रकारिता क्षेत्रात काम करणा-यांना संग्रही माहिती उपलब्ध व्हावी, यासाठी अनेक -की- तयार करण्यात आल्या. गत चार वर्षात वाढलेली लोकप्रियता बघून आणि वाचकाची भूक भागविण्याच्या दृष्टीने काव्यशिल्प  टीम तयार करण्यात आली. त्यामुळे  देवनाथ गंडाटे यांच्यासह हि टीम हे ब्लॉग सुरळीत आणि प्रभावीपणे चालवीत आहे.

वाचकांना आपले मत आणि सूचना मांडण्यासाठी मुखपृष्ठावर "काव्यशिल्पला लिहा' या कि मध्ये टाईप करू शकता. 


ई- मेल - kavyashilp@rediffmail.com

संचालक  काव्यशिल्प टीम     
संयोजक :
शिल्पा झाडे 
*************

सह संयोजक :
स्नेहल साखरकर 

सहकार्य 
प्रतिक शेंदरे
७३५०२८७३३३

विशाल मंत्रीवार
९४२३३९६१७७

गोविल मेहरकुरे
९६८९९८८२८२

नरेश निकुरे
८४२१३३१९६६
*************
छायाचित्र -
देवानंद साखरकर
९८२२४६९४३६


डिझाईन 
देवनाथ गंडाटे


गजानन ताजने
९८८११५६१८८
***************************************

(काव्यशिल्प हे ब्लॉग
ताज्या बातम्या व चालू घडामोडीसाठी आहे.
येथे प्रकाशित बातम्यांशी चमू सहमत असलेच असे नाही   )
लेख

लेख

    संपादकीय     

ध्यक्रांतिकारक भगवान बिरसा मुंडा यांच्या जयंती विशेष लेख...

"आदिवासींचा उलगुलान - भगवान बिरसा मुंडा"

आदिवसी जननायक,अध्यक्रांतिकारक भगवान बिरसा मुंडा,आदिवासी समाजासाठी वयाच्या तारुण्यातील केवळ २५व्या वर्षी प्रस्थापित व्यवस्थेशी लढा देऊन,आज या आदिवासी जण जमातींच्या अस्तित्वाची ज्योत पेठवून,"विद्रोही उलगुलान" चा संघर्षाचा आवाज उठवणारे भगवान बिरसा मुंडा यांची आज जयंती त्या निमित्त,त्यांच्या विषयी दोन शब्द....
    आदिवासी,जे या मातृभूमीच्या खुशीत जन्म घेऊन,मूलनिवासी असून सुद्धा,ज्या बाहेरून आलेल्या धूर्त मनुवाद्यांनी धर्म,कर्मकांड, ईश्वर,आत्मा,परमात्मा आणि भाग्य असा डोस देऊन सदैव आपल्या गुलामीत ठेऊन,आक्रमनाणे शोषण,आदिवासी स्त्रियांवरील अत्याचार करणाऱ्या या आक्रमक पुढाऱ्यांनी आपल्या शस्त्राचा वापर करून आम्हा आदिवासींना आमच्या मालकीच्या वस्तीतून हुसकावून डोंगरी,दऱ्या खोऱ्याच्या अरण्यात वास कराया लावला,आमच्या पूर्वजांच्या शेतजमिनी लुटल्या,आणि पूर्ण पने आदिवासींना आपले गुलाम केले,या आदिवसींना कुठलाच वाली नव्हता,पुढे चालून आदिवासी प्रांतात ब्रिटिशांनी राजवट निर्माण केली,पुन्हा जंगलखोऱ्यात राहणाऱ्या आदिवासींना या ब्रिटिशांनी "तूट पाडा व राज्य जोडा",ह्या समीकरनाणे आपलं अस्तित्व टिकवले, मात्र आदिवासी वरील अन्याय अत्याचार काही थांबले नाही,बंडखोर व दरोडेखोर असा शिका या आदिवासी जमातीवर पडला होता, अश्या अवस्थेत या आदिवासी जमातीला कोणी वाली नव्हता,कुठल्याही कारणास्थव स्वतःवरील अन्याय अत्याचारास दैवी कोप आणि स्वतःच्या भाग्याला दोष देत हा समाज जगत असे...
      इंग्रजांच्या अगमनानंतर त्यांनी अतिदुर्गम दऱ्यांखोऱ्यातून मार्ग काढीत आदिवासी इलाख्यात गेले, तिथे प्रामाणिक व इमानदारीने छोटा नागपूर भागातील मुंडा,उरॉव,हो इत्यादी तरुणांना शिक्षण दिले,त्या मनुस्मृती ने तर त्यांना मनुष्यसुद्धा समजत नाही,आजही काही मानिवृत्तीचे शिक्षक आपला द्वेष दाखवत आदिवासी विद्यार्थ्यांना वर्गाबाहेर बसवितात,असो,तर शिक्षणाचा खरा इमानदार प्रयत्न या इंग्रज मंडळानी केला,म्हणून आज आपण शिक्षित आहोत,एव्हढेच नव्हे तर इस्ट इंडिया कंपनीने आपल्या शूद्र तरुणांना आपल्या सैन्यात भरती केले व त्यांच्या मुलांना शिक्षण दिले,परंतु अमानुषपणे छोटा नागपूर भागातील आदिवासी जमातीवर लूटमार,अत्याचार चालूच होते,अनेक मुंडारी जमातीने विद्रोह केला,आपल्या अस्तित्वासाठी शत्रुत्वावर वार करण्यास पुढाकार घेतले, अनेक प्रसंगांना सामोरे गेले परंतु असा एकही पुढारी या आदिवासींना मिळाला नाही,गुलामीला मुखणाऱ्या समाजात हिंदू धर्माने शिक्षणापासून दूर केले,अश्या अवस्थेत १५ नव्हेंबर १८७५ साली उलिहातू या गावी कर्मीला सुगना मुंडा यांच्या पोटी बिरसाचा जन्म झाला,त्या वेळी छोटा नागपूर भागात घनदाट अरण्यातील गावात धर्मप्रचारार्थ जर्मन मिशनरीज पोहचले होते, आणि प्रचार सुरू केला होता,बिरसा मुंडा यांच कुटुंब अत्यंत हालाकीची होती,आपल्याला लागणारे अन्न पूर्वठा जर्मन मशनरीज धर्मस्थालांतराणी पूरवीत असे त्यामुळेे, त्यात सुगना मुंडाने इसाई धर्म स्वीकारला होता,आणि आपल्या बिरसा चे नामकरण "दाऊद बिरसा" असे ठेवण्यात आले,बिरसा सालगा गावांतील एक शाळेत शिक्षण घेत होता,बिरसा मुंडा यांच वर्णन म्हणजे त्यांच्या जन्मापासून तो वैचारिक दृष्टीकोनीक होता,इतर मुलांसारखे तो त्यांच्या आई वडिलांना कधी वाटलं नाही,आपल्या समाजावरील होणाऱ्या अन्यायावर वेळोवेळी प्रश्न चिन्ह निर्माण करायचा,संघर्षची,स्वातंत्र्याची भाषा बोलत असत...
     बिरसा मुंडा जर्मन मशनरीज शाळेत शिक्षण घेऊन,तेथून प्रायमरी पास झाला आणि बिरसा मुंडानी पुन्हा आपल्या मुंडारी संस्कृतीत प्रवेश घेतला,आदिवासी मुंडा हा स्वतंत्र धर्माचा तो प्रचारक बनला,आपल्या नितीमुल्य,बुद्धिवान विचारांनी तो आपल्या आदिवासी समाजावरील अन्याय अत्याचारास समाना करण्यास तयार झाला त्यावेळी त्यांचं वय होत २१ वर्षे,इसाई,ख्रिस्ती, व अनेक धर्म मार्तंडांनी मुंडारी समाजाला अधिक अधिक आपल्या धर्मात ओढवून घेण्यास नवनव्हे उपक्रम राबवत असे,त्यांनी अशी ऑफर दिली की,मुंडाणी जर धर्म प्रवेश केल्यास त्यांचे जमिनी त्यांना परत मिळतील,परंतु इंग्रज प्रशासनावरील विश्वास या समाजाचा राहिला नव्हता अश्या अवस्थेत बिरसा मुंडाणी आपल्या समाजातील इसाई धर्म,ख्रिश्चन धर्म स्वीकारून त्यांचे गुलाम झालेल्या सर्व आदिवासींना आपल्या अस्तित्वासाठी लढा उभारण्यासाठी परत आणले,व त्या व्यवस्थेविरुद्ध बंढ करून उठले,विद्रोह आवाज प्रत्येकांच्या कानात घुमत होता,मुंडारी भाषेत याला,"उलगुलान" असे म्हणतात,बिरसा च्या अश्या वागण्याने मशनरीज,ख्रिस्ती,धर्ममार्तंड बिरसा वेडा झाला असे अफवा पसरवले, शेजारील काही वस्तीत काही आजाराने मृत्यूच्या संख्येत वाढ होत असताना,हे सर्व बिरसा मुंडाच्या ह्या निच्छ वृत्तीच्या वागणुकीने ग्रामदेवतेचा कोप आहे,बिरसा ला गावा बाहेर हाकला नाहीतर सर्वनाश होईल असे धास्ती या लोकांमध्ये भरवून,मुंडाला गाव सोडून जाण्यास प्रवृत्त केले, पुन्हा यांच्या कढून  वाढत जाणाऱ्या अन्यायावरून मुंडारी जमातींनी बिरसा मुंडा च्या प्रतीक्षेत,त्यांच्या येण्याची वाट पाहत,त्यांना दऱ्या खोऱ्यातून शोधून आपल्या अस्तिवासाठी पुन्हा उभा केले, वयाच्या २३ व्या वर्षी बिरसा मुंडा आपल्या प्रत्येक कुटुंबाला जोडत सुटला होता,प्रोबोधनीत करत होता,कुठलाही धर्म आपल्यासाठी नाही,उलट आपल्याला गुलामीत राबवून आपल्याच मालकीच्या जमिनी हडप करून आपल्यावर राज्य करत सुटलेल्या या मनुविकृतांचे पडदा फाश करण्यासाठी प्रत्येकांनी उभारलं पाहिजे,तळागाळातील प्रत्येकाला बिरसा आपला अनुयायी बनवत सुटला, त्यांच्या प्रत्येक अडचणी दूर करत होता,बिरसा मुंडाच्या या वागण्याला त्यांना भगवान समबोधित केले,बिरसा मुंडानी स्वतंत्र धर्म स्थापन केला आणि आदिवासी धर्मातील प्रत्येकांना प्रचारार्थ काही प्रतिज्ञा दिले खलील प्रमाणे.
१) चोरी करणे,खोटे बोलणे ,हत्या करणे अन्याय आहे.
२) भिक्षा कोणीहि मागू नये.
३)आपला सर्व समाज गरीब आहे,पुरोहित आणि इतरांच्या आज्ञेवर विश्वास ठेवून बळी देणे,पूजा करणे बंध करा.
४) अनेक देवी देवतांची पूजा करू नका
५) भूतप्रेत हडळ पिशाच्च इत्यादिवर विश्वास ठेवू नका.
६) ताडी, हंडीया,महुआ हे सर्व मादक पदार्थ सैतानाचे घर आहे,या मादक प्राशनामुळे बुद्धि जड होते.
७) मुंग्या सारख सतत परिश्रम करत रहा.
८) पशुपक्षा प्रमाणे एकजुटीने जीवन जगणे शिका.
९) सर्वांवर प्रेम करा...
असे उपदेश भगवान बिरसा मुंडा नी आपल्या समाजावर केला,आणि नव्या पर्वला सुरवात केला...आज आदिवासी समाजाला या प्रतिज्ञेची गरज आहे,आजही हा समाज शैक्षणिक प्रवाहापासून वंचित आहे,धर्म,कर्मकांड,गंडा दोरे,भूतप्रेत या थोतांड कथेत आजही हा समाज गुरफटला आहे,आदिवासींना पौराणिक शस्त्राने "राक्षस"ही उपाधी दिली,साधा उद्धहरण रामायणातील 'तडका राक्षस"ही एक आदिवासी.. 
     बिरसा मुंडा आत्ता या आदिवासींचे भगवान झाले,हा अध्यक्रांतिकारक,आदिवासी जननायक आजही आमच्या अस्तिवाची जाणीव करून देतात, आज हा आदिवासी समाज स्मपुष्टात आहे यास एकमेव कारणीभूत असलेले ,हे भगवान बिरसा मुंडा ,आपल्या वयाच्या २५ व्या वर्षी रांचीच्या कारागृहात आपल्या समाजासाठी अखेरचा स्वास घेतला,आम्हाला इतिहास सांगतो बिरसा मुंडाचा पटकी या रोगाणे मृत्यू झाला,मात्र खरे आजही लपतात, भगवान बिरसा मुंडा यांच मृत्यू नव्हे तर हत्या झाली मित्रानो,त्यांचा अस्तित्व संपवू शकले,मात्र त्यांच्या मुळे मिळालेल्या या "उलगुलान"चा अस्तित्व मात्र आजही कायमस्वरूपी ठिकून आहे.
लेखक ;- श्रीपाद नागनाथ राऊतवाड
             मदनूर जि.कामारेड्डी
             मो.९९७००५२८३७

१४/११/२०१७
 ------------------------- -------------------------
आई बाबा निसर्गाची अनमोल भेट...

मुलांनो तुम्ही देशाचे भविष्य आहात. आई बाबांच्या कष्टाचे मोल आहात. आई बाबांचे सुख, शांती, आनंद, कौतूक, आणि स्वप्न सुद्धा तुम्हीच आहात. मुलांनो एक गोष्ट नेहमी लक्षात ठेवायची या जगात तुम्हांला स्वकष्टाने सर्व प्राप्त होऊ शकेल, पण आई आणि बाबांच निःस्वार्थ प्रेम कुठेही आणि कितीही मूल्य देऊन तुम्ही प्राप्त करू शकणार नाही.

मुलांनो जगात केवळ आई आणि बाबाच एक असे दैवत आहे ज्यांना अंत:करणातून नेहमी असे वाटत असते की आपली मुलं आपल्या पेक्षा फार यशस्वी झाली पाहिजे. त्यांना जीवनातील सर्व सुखसोयी मिळाल्या पाहिजे, मुलं नेहमी खुश आणि आनंदी राहीली पाहिजे. मुलांना जीवनात यशस्वी करण्यासाठी केवळ आई वडील आपल्या स्वप्नांचा सुखाचा त्याग करतात. वेळप्रसंगी उपाशी राहतात. अनवाणी पायाने आणि स्वतःहा फाटक्या कपड्यात राहून सुद्धा तुम्हांस अगदी राज्या सारखे ठेवतात. तुम्हांला साधी ठोकर जरी लागली तरी त्यांच काळीज लगेच दुःखाने पाझरायला लागतं. कितीतरी रात्र जागून आणि पोटाला चिमटा देऊन ते तुम्हांला स्वतःची जगात एक ओळख घडवायला सुसज्ज करतात. या पृथ्वीतलावर मुलांच सुख पाहून खुश होणारे केवळ आई बाबाच असतात.

म्हणून ही सर्व मुलांची नैतिक जबाबदारी आहे की मोठे होवून आपल्या आई बाबांना फार सुखात ठेवायच. जसे तुम्ही लहान असतांना त्यांनी तुमचा अगदी तळहाताच्या जखमे सारखा सांभाळ केला, अगदी तसाच तुम्ही पण त्यांचा सांभाळ करायचा. त्यांच्या डोळ्यात कधी पण तुमच्या वागण्याने, आचरणाने अश्रू येतील, त्यांना दुःख वाटेल असे कोणतेही कार्य करू नका.

मुलं कितीही मोठी झाली तरी ती आईवडिलांसाठी मरत पर्यंत तान्हं बाळच असते. आई बाबांना देवाचा दर्जा द्या. जी मुलं आई बाबांचा मान सन्मान करतात. त्यांच्या खाण्या पिण्याचा, वस्त्र आणि आरोग्यावर विशेष लक्ष पुरवतात. त्यांना जीवनात काहीच कमी पडत नाही. त्यांच्या जीवनात सुख आणि शांती नित्य वास करीत असते. आणि याउलट जी मुलं जीवनात फार यशस्वी होतात पण आपल्या आई बाबांचा म्हातारपाणात सांभाळ करीत नाही. त्यांना अनाथ आश्रम मध्ये राहण्यास भाग पाडतात अशी मुलं आयुष्यात कधीच सुखी राहू शकत नाही.

आई वडील ही प्रत्येक मुलाला देवाघरुन मिळालेली अनमोल भेट आहे. त्यांचा नीट सांभाळ करणे प्रत्येक पाल्याचे परम कर्तव्य आहे. जी मुलं अंत:करणातून आपल्या आई बाबांवर प्रेम करतात त्यांच्या जीवनात नेहमी सुख, शांती,यश, धन, संपदा, आरोग्य, यांचा वास असतो. आणि त्यांचे आशिर्वाद ढाल बनून नित्य प्रत्येक संकटात त्यांची मदत करीत असते. म्हणूनच म्हणतात ना "मातृ देवो भव: पितृ देवो भव:" आईवडिलांची सेवा हीच खरी ईश्वर भक्ती होय.

सुनील पाटोळे,
169, मानेवाड़ा बेसा रोड,
अलंकार नगर,
नागपुर - 440044
दूरध्वनी क्र.
097760 38850
070777 56627
Email mail :-patolesunil009@gmail.com

१३/११/२०१७
-------------- 
जीवघेणा विनाशकारी धूर

काही दिवसांपूर्वीच प्रदूषणाचे जगभरात किती बळी गेले याची आकडेवारी प्रसिद्ध झाली आहे. भारत आणि चीन या देशांनी त्यात अग्रस्थान पटकावले आहे. इतर प्राणघातक आजारांपेक्षाही प्रदूषण जास्त बळी घेते आहे. वर्षाकाठी 25 हजारांच्या घरात लोकांना प्राणाला मुकावे लागते आहे. त्याच्या कैकपटीने जास्त जणांना श्‍वसनाच्या विकारांनी जखडले आहे. त्यावर तातडीने उपाय होण्याची गरज आहे. चंद्रपूर शहरातील प्रदूषण मागील काही वर्षाच्या तुलनेत घटले असले तरी घुघुस येथील जीवघेणा विनाशकारी धूर जीव घेत आहे .

देशाची राजधानी दिल्ली ही सध्या प्रदूषणाची राजधानी झाली आहे. याबाबत राष्ट्रीय हरित लवादानेही चिंता व्यक्‍त केली आहे. दिल्ली आणि केंद्र सरकारची कठोर भाषेत खरडपट्टी काढताना, हे प्रदूषण रोखण्यासाठी नेमकी काय पावले उचलली गेली, अशी विचारणाही हरित लवादाने केली आहे. काही दिवसांपूर्वी म्हणजे दिवाळीच्या सुमारास सर्वोच्च न्यायालयानेच दिल्लीतील प्रदूषणाबाबत चिंता व्यक्‍त करताना, राजधानी आणि परिसरात फटाके उडविण्यास बंदी घातली होती. त्याचा काय परिणाम झाला? हा मुद्दा राजकीय केला गेला. सर्वोच्च न्यायालयाला खरेतर राजकारणात ओढण्याचे काही कारण नव्हते. मात्र तरीही तसे झाले. सत्ताधारी पक्षाचे कार्यकर्ते म्हणविणाऱ्या काही महाभागांनी तर धमालच केली. त्यांनी न्यायालयाच्या निर्णयाचा निषेध नोंदवताना आपल्याच बुद्धीचे किती दिवाळे वाजले आहे, ते सिद्ध करत, न्यायालयाच्या परिसरात आतषबाजीही केली; आणि फटाक्‍यातले रॉकेटसही सोडले. मात्र प्रत्यक्ष सर्वोच्च न्यायालयाच्या आदेशाची टिंगल करण्यासाठी असा आचरटपणा करावा, असले धाडसी प्रयोग आपल्या देशातच होऊ शकतात. गुरुवारी हरित लवादाने जे फटकारले अथवा तत्पूर्वी न्यायालयाने जो निर्णय दिला, तो केवळ त्यांना अधिकार गाजवायचे होते म्हणून नव्हता, तर तर संपूर्ण दिल्लीकरांच्याच हिताचा होता. प्रचंड धूर आणि धुके यातून जे निर्माण होते, तेथे त्याला आता दिल्लीच्या संदर्भात “धुरके’ (धूर आणि धुके) म्हणू लागले आहेत.

दिल्ली प्रमाणेच घुगघूस, बल्लारपूरतील ही समस्या काही आजची नाही. गेल्या 10-12 वर्षांपासून याचा सामना करावा लागतो आहे. पण आता ही समस्या अक्राळविक्राळ होऊ लागली आहे. परिसरातील उद्योग आणि वाहनांची (“प्रचंड” शब्दही कमी पडावा इतकी) वाढलेली संख्या, अधिकृत आणि अनधिकृत अशी बांधकामे व त्यांच्या कामामुळे उडणारा धुरळा, लगतच्या शेतीप्रधान राज्यातील शेतकऱ्यांकडून जाळला जाणारा कचरा, वाढलेल्या झोपड्या आणि तेथे केले जाणारे जळणकाम, प्रसंग असो अथवा नसो, निमित्त मिळाले की केली जाणारी फटाक्‍यांची आतषबाजी, या सगळ्यांत जे काही निर्माण होत होते, ते सगळे साचत गेले आणि आज तेच मानगुटीवर बसले आहे. शेवटी तुम्ही हवा तर बदलून आणू शकत नाही.

ती फार प्रदूषित होणार नाही, याची खबरदारी मात्र घेतली जाऊ शकते. तसे केले नाही, तर हिवाळ्याच्या काळात धुरक्‍याची समस्या गंभीर रूप धारण करते हे पुन्हा सिद्ध झाले आहे.

भविष्यात आपली दिल्ली होऊ नये, याकरता इतर शहरांनीही हरित लवाद अथवा कोणत्या न्यायालयाच्या आदेशाची वाट न पाहता आपले आपणच सुधारण्याची आवश्‍यकता आहे. पाणी नाकापर्यंत आल्यावरच हातपाय मारण्याची वृत्तीही सोडायला हवी. तज्ज्ञ, शास्त्रज्ञ आणि सरकार यांना एकत्र येऊन काम करावेच लागेल. मात्र त्याहूनही मोठे आणि महत्त्वाचे जर काही असेल तर तो जनसहभाग. तो उत्स्फूर्त असायला हवा. त्याचा “योग दिन’ अथवा “स्वच्छ भारत अभियान’ होऊ नये.
- ११/११/२०१७
---------------------
सत्तेची तीन वर्षे
महाराष्ट्रातील फडणवीस सरकारला मंगळवारी सत्तेत येऊन तीन वर्षे पूर्ण झाली. कॉंग्रेस-राष्ट्रवादी कॉंग्रेस आघाडी सरकारच्या पंधरा वर्षांच्या सत्तेच्या कालखंडाच्या पार्श्‍वभूमीवर भाजप आणि शिवसेनेला ही सत्ता मिळाली असल्याने त्यांच्याकडून लोकांच्या खूप अपेक्षा  होत्या. नेत्यांनी दिलेल्या भरमसाठ आश्‍वासनांमुळेही लोकांच्या अपेक्षा वाढल्या आहेत. सुरुवातीची एक-दोन वर्षे हे सरकार नवखे असल्याने त्यांना आणखी काम करण्याची संधी दिली पाहिजे अशा भावनेतून लोकांनी या सरकारला वेळ दिला पण आता सरकारच्या कामाचे नेमके विश्‍लेषण करण्याची वेळ आली आहे. सारासार विचार केला तर या सरकारचे काम फक्‍त जाहीरातीतच दिसते पण प्रत्यक्षात मात्र लोकांपर्यंत फारसे काही पोहोचलेच नाही असाच गेल्या तीन वर्षांचा अनुभव आहे. त्याचे मुख्य कारण सरकारकडे असलेला निधीचा अभाव हे आहे. त्यांची धोरणे, घोषणा ठीक आहेत पण त्याच्या प्रत्यक्ष अंमलबजावणीत हे सरकार कमी पडले आहे. पैशाच्या कमतरतेमुळे अनेक कल्याणकारी योजनांना कात्री लावली आहे. आता तर थेट बजेटमध्येच सरकारी खर्चाला तीस टक्‍के कात्री लावावी लागणार असल्याचे मंत्र्यांकडूनच सांगितले जाते. त्यातून लोकांचा मोठा रोष या सरकारला पुढील काळात सहन करावा लागेल. रेशनवरच्या साखर आणि धान्य कपातीपासून सरकारने खर्चाचा हात आखडता घेतला आहे. त्यातच 30 हजार कोटींच्या कर्जमाफीचा बोजा सरकारला उचलावा लागणार आहे. मोठ्या आर्थिक चणचणीला तोंड देत सरकारला हा गाडा हाकावा लागत असतानाही मुख्यमंत्री फडणवीस कौशल्याने ही सारी कसरत सांभाळत आहेत, त्याबद्दल त्यांचे कौतुक करावेच लागेल. त्यांना विरोधकांच्या तिखट माऱ्याबरोबरच सरकारचाच घटकपक्ष असलेल्या शिवसेनेकडूनही टीकेचा भडिमार सहन करावा लागत असल्याने त्यांची बऱ्यापैकी धांदल होताना दिसते.
फडणवीस सरकारला तीन वर्षे पूर्ण झाल्यानिमित्त राज्यात भाजपच्या वतीने जल्लोष करण्यात येत असून, दुसरीकडे मात्र सत्तेत सहभागी असणाऱ्या शिवसेनेने आनंद व्यक्त करण्याऐवजी सरकारविरोधात आवाज उठवायला सुरुवात केली आहे. सरकारच्या तीन वर्षपूर्तीनिमित्त शिवसेनेने ‘घोटाळेबाज भाजप’ नावाची पुस्तिका  छापली असून, शिवसेना पक्षप्रमुख उद्धव ठाकरे यांनी ही  ‘घोटाळेबाज भाजप’ पुस्तिका शिवसेनेच्या जिल्हाप्रमुख आणि संपर्कप्रमुखांना दिली आहे.या पुस्तिकेत भाजपच्या घोटाळ्यांची सविस्तर माहिती देण्यात आली असून  विशेष म्हणजे, मंत्र्यांच्या फोटोसहित घोटाळ्यांची माहिती यात आहे. .
 राज्यातील ग्रामीण भागात रस्त्यांची दुर्दशा झाली आहे.पावसाळी हंगाम संपल्यानंतर हे चित्र अधिकच भयानकपणे समोर आले आहे. नवीन महामार्गासाठी 7 लाख कोटी रुपये देत असताना हे राज्यरस्ते मात्र निधीअभावी बिकट अवस्थेत आहेत. महामार्गाचा विकास करताना छोट्या रस्त्यांच्या देखभालीकडेही सरकारने लक्ष दिले असते आणि निधी उपलब्ध करून देण्याचे आदेश राज्य सरकारांना दिले असते तर बरे झाले असते.
दिवाळीचे निमित्त साधून राजधानी दिल्लीत भाजपातर्फे पत्रकारांसाठी “दीपावली मिलन’ असा कार्यक्रम आयोजित केला जातो. त्याला मात्र पंतप्रधान न चुकता हजर राहतात. पण या कार्यक्रमात कोणतीही प्रश्‍नोत्तरे नसतात. उलट पंतप्रधान पत्रकारांसमोर छोटेसे मनोगत व्यक्‍त करतात आणि या मनोगताचेही थेट प्रक्षेपण वृत्तवाहिन्यांवरून केले जाते. पत्रकारांसाठीच्या या कार्यक्रमाचे गेल्या शनिवारी आयोजन करण्यात आले होते. त्यावेळी मोदींनी पक्षांतर्गत लोकशाहीचे गोडवे गायले. देशातील लोकशाहीच्या भविष्यासाठी पक्षांतर्गत लोकशाही गरजेची आहे, पक्षांतर्गत मतदान आवश्‍यक आहे, असे मोदींनी ठासून सांगितले.
पंतप्रधानांचे हे मत योग्यच आहे. त्याबद्दल वाद असायचे काहीच कारण नाही. पंतप्रधानांनी बोलताना कोणत्याही विशिष्ट पक्षाचे नाव घेतले नसले, तरी त्यांचा सारा रोख नेहमीप्रमाणे कॉंग्रेसवर होता, हे उघड आहे. कॉंग्रेसमधील सर्वच निर्णय नेहमी “हायकमांड’ घेतात, हे नव्याने सांगण्याची गरज नाही, वर्षानुवर्षे सारा देश हे पाहात आला आहे,
उत्साहाने भारतीय युवकांनी नरेंद्र मोदी यांना प्रचंड प्रेम आणि मते दिली; त्या युवकांच्या प्रेमाची जागा सध्या राहुल गांधी यांनी घेतल्याचे जाणवते. वाढत जाणारी बेरोजगारी आणि राहुल गांधींचे वाढत जाणारे प्रगल्भपण तरुणाईला आकर्षित करीत असल्याचे दिसते.
1/11/2017
---------------------

अगर तुम न होते...

राजकीय नेते आणि पत्रकार, म्हणजे एक दुजे के लिये असं म्हटलं तर वावगं ठरणार नाही. (असून अडचण नसून खोळंबा ही म्हण इथे लागू होत नाही, याची कृपया टीकाकारांनी नोंद घ्यावी.) वृत्तपत्रांना बातम्यांसाठी नेते मंडळी हवी असते. पण त्यांचं कसं आहे की, नेते किेंवा प्रवक्त्यांना कॉल केला, बातमी केली. ती वेब एडिशनला किंवा दुस-या दिवशी वृत्तपत्रात छापून आली विषय संपला.
पण न्यूज चॅनेलचं तसं नाही. न्यूज चॅनेल सकाळी सात वाजल्यापासून ते रात्री बारा वाजेपर्यंत अखंड सुरू असतात. (नशीब रात्री १२ नंतर रेकॉर्डेड कार्यक्रम असतात. नाही तर आम्ही नेते आणि प्रवक्त्यांना झोपूही दिलं नसतं.) दिवसभर (काही ना काही) बातम्या दाखवायच्या असतात. आमचा दिवस सकाळी सहा वाजता सुरू होतो. सगळ्यात आधी सामनात काय छापून आलं ते बघायचं. अग्रलेखात सरकारवर टीका. लगेच सात वाजता ब्रेकींग करायची. तिकडे असाईनमेंट डेस्कही कामाला लागतो. आठच्या बुलेटिनला संजय राऊत यांचा फोनो. नेहमीचे प्रश्न, वेगवेगळे प्रश्न. आम्ही काहीही विचारलं तर उत्तरं मात्र राऊत यांना जी हवी आहेत तीच मिळतात. मग लगेच भाजपच्या प्रवक्त्याला फोन. आम्ही सांगतो बघा, बघा तुमच्या सरकारविषयी सामनात काय छापून आलं. लगेच माधव भंडार, मधू चव्हाण गरम आवाजात बोलायला लागतात. आमचा प्रयत्न असतो, राऊत आणि भाजपच्या प्रवक्त्याला भिडवून द्यायचं. पण तोपर्यंत संजय राऊत फोन कट करतात. मग पुढची पाच मिनीटं भाजपचे प्रवक्ते त्यांची खदखद बाहेर काढतात, सरकारला धोका नाही असं ते शेवटी निक्षूण सांगतात. मला तर असं वाटतं, आशिष शेलार, माधव भंडारी सकाळीच सामनावाचून काढत असतील. न्यूज चॅनेलमधून कॉल येण्याच्या आधीच कोणते मुद्दे मांडायचे याची तयारी ते आधीच करत असतील. या विषयावर काँग्रेसच्या नेते मंडळींचा फोनो घ्यायचा असतो. पण काँग्रेसमध्ये या विषयावर बोलणार कोण ? या प्रश्नाचं उत्तर काही मिळत नाही. लगेच राष्ट्रवादीचे नवाब मलिक यांचं नाव समोर येते. चांगले सदगृहस्थ. कधीही फोन करा, फक्त विषय सांगा. धन्यवाद, म्हणेपर्यंत बोलत राहतात. त्यांचं बोलणं होतं, आणि इकडं बुलेटिनही संपतं.
फोनो घेताना काही विषयांमध्ये तज्ज्ञ असे नेते आहेत. दहशतवाद, पाकिस्तान आणि काश्मीर म्हटलं तर संजय राऊत यांच्या शिवाय पर्याय नाही. राष्ट्रवादी काँग्रेसचे कथित घोटाळे असल्यावर डॉ. नीलम गो-हे (माझं आडनाव गोरे आहे. आमचं आडनाव थोडं सारखं असल्यानं, मी अनेकदा नीलम ताईंच्या फोनोला प्राधान्य देतो. आता म्हणा आडनावात काय आहे ?) दुर्दैवानं महिला अत्याचाराची बातमी आल्यावर डॉ. नीलम गो-हे, चित्रा वाघ, विजया रहाटकर यांची नावं प्राधान्यानं समोर येतात. सनातन, इशरत जहाँ, डेव्हिड हेडलीचा विषय आल्यावर जितेंद्र आव्हाड यांच्याशिवाय बोलणारा हुकुमी एक्का दुसरा कोणीच नसतो. छगन भुजबळांच्या विषयी फोनो घ्यायचा म्हटलं तर किरीट सोमय्यांशिवाय पानही हलत नाही. आता तर अशी परिस्थिती आहे की, आधी सोमय्यांचा फोनो होतो आणि नंतर ईडीची कारवाई होते.
एकनाथ खडसे यांच्याविषयी थोडंही खट्ट झालं की, अंजली दमानिया, प्रिती मेनन-शर्मा, नवाब मलिक दणक्यात फोनो देतात. चिक्की घोटाळ्याच्या वेळी तर किती फोनो घेतले असतील याची गणती नाही. भाजपचेच नेते असाईनमेंटला फोन करून सांगायचे, आमचे फोनो घ्या. त्यांना पंकजा मुंडेंना वाचवायचं होतं की गोत्यात आणायचं होतं, हे त्यांनाच ठाऊक.
पण फोनो देण्यात सर्वात अव्वल दर्जाचे नेते आणि प्रवक्ते भाजपचेच आहेत, यात कोणतीही शंका नाही. सुदैवानं म्हणा किंवा दुर्दैवानं ही मंडळी आता सत्तेत आहे म्हणून. त्यांनी दिलेले फोनो आजही सर्वच चॅनेलमध्ये काम करणा-यांच्या लक्षात आहेत. मला तर असं वाटतं फोनो, लाईव्ह, मुलाखती, 121, बाईट्स देऊन ही मंडळी सत्तेत बसली. देवेंद्र फडणवीस, सुधीर मुनगंटीवार, विनोद तावडे, आशिष शेलार, किरीट सोमय्या, माधव भंडारी, मधू चव्हाण, अवधूत वाघ या मंडळींना कधीही फोन केला आणि ते फोनोला नाही म्हटले हे आठवत नाही. आघाडी सरकारच्या विरोधात रान पेटवण्यात या मंडळींनी दिलेले फोनो आणि लाईव्ह महत्त्वाचे होते. लाईव्हसाठी तर ही मंडळी कुठूनही धावतपळत ऑफिसला पळत यायची. आता मात्र ओबीशिवाय ही मंडळी लाईव्हला बसत नाहीत.
हे असं आमचं नातं आहे. अगर तुम न होते, खरंच नेते मंडळी आणि प्रवक्ते मंडळी अगर तुम न होते तो हमारे बुलेटिन न निकलते. आणि हो एक महत्त्वाचं सांगायचं राहिलं, स्टुडिओत ऑनएअर एकमेकांवर जोरजोरात आरोप-प्रत्यारोप करणारे, ओरडणारे हे नेते आणि प्रवक्ते टॉक शो संपल्यावर हसत-हसत एकमेकांच्या गळ्यात हात घालून बाहेर पडतात. कधीकधी तर एकाच गाडीतूनही जातात. त्या दिवसाचा टॉक शो संपतो. रात्रीनंतर पुन्हा सकाळ होते. काही तरी घडतं, आणि पुन्हा सुरू होतात...फोनो...फोनो...फोनो...लाईव्ह...लाईव्ह...लाईव्ह.

संतोष गोरे,
tv9 मराठी,
मुंबई.
9819056040

 ---------------------

"महाविद्यालयीन शैक्षणिक सहल -एक अविस्मरणीय क्षण...!"


लेखक :- श्रीपाद नागनाथ राऊतवाड
                मो.९९७००५२८३७
                मदनूर जि. कामारेड्डी

     महाविद्यालय,प्रत्येकाच्या शैक्षणिक वाटचालीत,मध्यंतरीच्या आयुष्यात मिळणारे हे अध्यापनाचे मंदिर म्हणा किंव्हा भविष्याच्या वाटचालीचा आराखडा निर्माण करणारा मंच,महाविद्यालय जिवन म्हणजे तरंगत्या तारुण्याची तृप्ती,जणू काही शैक्षणिक वाटचाली बरोबर स्वतःच्या अस्तित्वाचाही वाटचाल निर्माण होणारे दिवस,तुम्ही अनुभवलात ना हे दिवस,तर चला माझ्याही आयुष्यातील महाविद्यालयीन जीवन ,त्यात मौजमजा आणि मस्तीत निघालेल्या ट्रिप ची काहाणि...

    मी तंत्रनिकेत महाविद्यालयातील स्थापत्य अभियांत्रिकी या शाखेत शिक्षण घेत आहे, तंत्रज्ञानाचा वसा पेलणाऱ्या वैज्ञानिकतेच्या दूरदृष्टीने मिळणाऱ्या सर्व गोष्टीचा अभ्यास करणे म्हणजे शिक्षणा वैतरिक्त काहीतरी अस म्हणायला काही वावग ठरणार नाही,आणि असच असत खरे शिक्षण, पुस्तकी ज्ञाना पलीकडचे शिक्षण घेणे म्हणजेच मानवी जीवनात वेचत जाणारे आपलं आयुष्य,नवनव्या गोष्टींची नियमित मिळणारे ज्ञान त्याच बरोबर समाजात चालत असलेले सर्व घडामोडी या वर कठोरतेने लक्षकेंद्रित करून आपल्या आयुष्याला आपण सुंदर बनवण्याचा प्रयत्न करत असतोच,महाविद्यालयात शैक्षणिक सत्राच्या मध्यंतरीत विद्यार्थ्यांना पुस्तकी असलेल्या सैद्धांतीक अभ्यासक्रमाच प्रत्यक्षात कसे असेल,या गोष्टीचा अभ्यास करण्यासाठी सर्व विद्यार्थ्यांना एक सहलच्या स्वरूपात एखाद्या औद्योगिक क्षेत्राला भेट दिले जाते,अगदी या प्रमाणे माझ्याही महाविद्यालयात औद्योगिक क्षेत्राला भेट देण्यासाठी माझ्या स्थापत्य अभियांत्रिकेच्या शाखेची छोटीशी सहल आयोजन करण्यात आले,दैनंदिन चालू असलेल्या महाविद्यालय ते घर हा पारंपारिक दिनचक्र एका दिवसासाठी आमूलाग्र पणे बदल होत असल्याने आम्हा विद्यार्थ्यांच्या मनात एका प्रकारचे उत्सवच निर्माण झालं,सर्व मित्र परिवाराच्या सानिध्यात कुठे तरी फिरायला जावं अस स्वप्नात रेंगाळत बसणारे सर्व मित्र परिवार अत्ता आनंदाने बहरून गेले.

    आमची सहल सकाळी ७ वाजता महाविद्यालयातुन रवाना झाली,सर्व विद्यार्थी महाविद्यालयीन गणवेशात गळ्यात ओळखपत्र परिधान करून झक्कास वातावरणात, गुरुवर्य प्राचार्य शाखा प्रमुख प्रा.व्ही.पी.पवार सर,एम.पी.पवार सर व प्रा.अभिजित माळी सर यांच्या समवेत आम्ही फारसे काही नाही तरी एक २०-२५ विद्यार्थी निघालोत, इथे एक विशेष आवर्जून सांगावेसे वाटते माझे गुरुवर्य म्हणजे आमचे शाखेचे प्राध्यापक वर्ग म्हणजे सरळ राहणीमान उच्च विचारसरणी या सर्वांगाने नटलेली टीम ,आम्हा विद्यार्थ्यांना नेमके कमतरता कुठे भासते,आमच्या प्रत्येक प्रश्नाचे निरसण व्हवी यासाठी सदैव धडपडनारी आमचे प्राध्यापक मंडळीं आम्हाला लाभले हे विशेष,यांच्या मार्गदर्शनाखाली,यांच्या छायेखाली वाढणारी आम्ही विद्यार्थी एक नवा गंध घेऊन उत्साहात व उल्लासात निघालोत लातूर च्या जलशुद्धीकरण व व्यवस्थापनाच्या औद्योगिक क्षेत्राला भेट देण्याकरिता,वाहनात आम्ही विद्यार्थी आणि प्राध्यापक दिलखुलास गप्पा रमल्या,शैक्षणिक विषयांवर अनेक सामाजिक व अन्य माहिती या वर गप्पा टप्पा म्हणजे मनोरंजनातून निघालेली ही मनोरंजनात्मक सहल,लातूर च्या जलशुद्धीकरण व व्यवस्थापनाच्या औद्योगिक क्षेत्राच्या लगत पोहचताच आमचे प्राध्यापक मंडळींनी आम्हाला अगोदर आत असलेल्या गोष्टीची माहिती दिली,शिस्तबद्ध पध्दतीने आम्ही त्या क्षेत्राची विविध अंग पाहत होतो,प्रा. पवार व प्रा. माळी सर प्रत्येक घटकांची माहिती व क्रिया पटवून देत अनेक शंकाचे निरसन केले,तसा औद्योगिक परिसर खूप मोठा असल्याने आम्हाला बराच वेळ तिथे पाहण्यास व समजावून घेण्यास लागले,शैक्षणिक सत्राच्या सुरवातीला आमच्या हातात पुस्तके आलेत,मात्र  ते सैद्धांतीक अभ्यासक्रम असल्याने कल्पनात्मक गोष्टीं असल्याने पालत्या घागरीवरील पाणी अशी आमची गत होती मात्र,तेच प्रत्यक्षात पाहिल्यास त्याचे क्रियाशील प्रकारे अनुभवल्यास नक्कीच आम्हाला सर्वांगीण गोष्टींचा अभ्यास इथे शिकायला मिळाले.

    यानंतर सर्व प्राध्यापक मंडळी व आम्ही जेवणासाठी एका हॉटेलमध्ये बसलोत,रुचकर जेवणाचा आस्वाद घेऊन लातूरच्या परिसरातील निसर्गरम्य परिसरात वसलेली सुप्रसिद्ध असलेल्या संजिवनी बेटावर  निसर्गाच्या सानिध्यात फुले, पक्षी,वनस्पतीने नटलेल हे गडकोट जणू ,"वृक्षवल्ली आम्हा सोयरे,वनचरे" असे म्हणणाऱ्या संत तुकारामाचे अभंग आठवले,उंच टेकडीवर पवनपुत्र हनुमान मंदिर वसले आहे,अनेक भाविकांची गर्दी उसळलेली असते,मृगनक्षत्राच्या या पावसाळी वातावरणात निसर्गाने हिरवीगार शालू पौरावून जणू काही सौन्दऱ्यांचं रूप धारण करून,आम्हाला निसर्गाचे महत्व पठवून देत आहे,आमच्या समवेत भूगोलचे प्रा.पांचाळ सर होते त्यांनीही निसर्गाचे अनेक वनस्पतींचे महत्व पाठवून दिले,अश्या निसर्गाच्या सानिध्यात वसलेल्या संजीवनी बेटांवर तणाव मुक्त वातावरणात एक वेगळाच अनुभव घेऊन परतलोत,रस्त्यातच आमच्या शाखा प्रमुख श्री.प्रा.व्ही.पी.पवार सर यांच्या गावी गेलोत,चोहीकडे निसर्गरम्य वातावरणात वसलेलं छोटस गाव,मस्त छानस छोट कुटुंब,सरांचे वडील राजकारणी आणि शासकीय कामाचे काँट्रॅक्टर,बराच वेळ त्यांच्याशी राजकीय व अन्य विषयांवर चर्चा करून चहा नाष्ठा चा आस्वाद घेऊन निघालोत परतीच्या मार्गी...
    गाण्यांच्या भेंड्यानी भावरून गेलेल्या आमच्या वाहनात प्राध्यापकांचा एक मंच तर विद्यार्थ्यांचा दुसरा,अश्या आमच्या बेसूर गळ्यातून निघालेल्या गीतांना सरांच्या सुरांनी सावरून,मौज मस्तीत सायंकाळी उशिरा पर्यंत हा प्रवास चालला, बघता बघता कधी वेळ निघून गेला काही समजले नाही, आणि पक्षांची शाळा सुटल्या नंतर एक फांदीवरून दूर होतात तसेच आम्ही सर्व घरी परतलोत  ,मस्ती मजेत शैक्षणिक सहलीचा हा अनुभव मात्र कधी विसरू शकत नाही,नियमित चालणाऱ्या दिनचक्रात काही बदल झाल्यास जणू मानवी जीवनातील तो क्षण अविस्मरणीयच असेल तसाच माझ्याही जिवनातील हा क्षण अविस्मरणीय असेल....!

 

----------------------------------------

वास्तुशास्त्र सर्वांचीच गरज 

वास्तुशास्त्राचा जेव्हा ही उल्लेख होतो तेव्हा आपल्याला लोकांकडून वेगवेगळ्या प्रतिक्रीया बघावयास मिळतात. काही लोकांना वास्तुशास्त्रावर विश्वास असतो तर काहीजण पूर्णपणे वास्तुशास्त्राच्या विरोधात असतात. असो व्यक्ती स्वातंत्र्यामुळे कोणालाही काय वाटते ते तो व्यक्त करतो. मला दुःख याच गोष्टीच वाटते की बर्‍याच वेळा वास्तुशास्त्राबद्दल काडीमात्र माहिती ज्ञान नसतानाही काहीजण विरोध करत असतात. मी स्वतः एक विज्ञान शाखेतील पदवीधर आहे. मी स्वतःही आधी वास्तुशास्त्राबद्दल पूर्ण ज्ञान, त्यामागील वैज्ञानिक आधार व इतर सर्व गोष्टी बघितल्या व त्यानंतरच वास्तुशास्त्र तज्ञ म्हणून काम सुरू केल. मला मनापासून वाटत की वास्तुशास्त्राची खरी माहिती जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत जावी व वास्तुशास्त्राच्या माध्यमातून जास्तीत जास्त लोकांनी सुखी, समाधानी व्हावे म्हणून माझा हा लिखाणप्रपंच आहे.

आपल्याला प्रत्येकालाच रहाण्यासाठी, काम करण्यासाठी (कार्यालय )आदी सर्वच गोष्टींसाठी एखाद्या पक्क्या व बंदिस्त जागेची गरज असते तीलाच आपण घर, ऑफिस इत्यादी विविध नावाने संबोधतो. ह्या सर्वच प्रकारांना आपण वास्तु म्हणु शकतो. आपल्या ऋषी मुनींनी हजारो वर्षांपूर्वी या वास्तुच्या बांधणी, अंतर्गत रचना आदींविषयी सखोल अभ्यास केला आहे. याच शास्त्राला आपण वास्तुशास्त्र असे म्हणतो. वास्तुशास्त्र पूर्णपणे शास्त्रीय आधारांवर आधारित आहे. सुर्याची किरणे, पृथ्वीचे सूर्याभोवतीचे फिरणे, स्वतःभोवती फिरणे, उत्तर ध्रुव, दक्षिण ध्रुव, पृथ्वीचा आस व तसेच पंचतत्व ( जल,अग्नी, पृथ्वी, वायु व अवकाश ) आदींवर वास्तुशास्त्राचे सर्व सिद्धांत आधारीत आहेत. जगातील प्रत्येक सजीव वा निर्जीव गोष्ट ही पंचतत्वांनीच बनलेली आहे. मानवाच्या सुखी जीवनासाठी या पंचतत्वांचा समतोल खुप महत्वाचा आहे . उदा. जर आपल्या शरीरात अग्नीतत्व वाढले तर त्याला आपण अॅसिडीटी म्हणतो .अगदी तसेच. ह्या पंचतत्वांना घरात (वास्तुत) त्यांच्या योग्यस्थानी स्थापून व योग्य अश्या अंतर्गत रचनेने वास्तु बांधली तर ती त्यात राहणाऱ्या लोकांना अधिक सुखी समाधानी व निरोगी ठेवते. नैसर्गिक शक्तींचा योग्य वापर करून मानवी जीवन अधिक सुखकर, निरोगी करणे हाच खरा वास्तुशास्त्राचा मुख्य उद्देश आहे. तुम्हाला माहितीसाठी फक्त एक दोन उदाहरणे देतो.
1) वास्तुशास्त्रानुसार मुख्य दरवाजा पूर्व किंवा उत्तर या दिशांना सांगितला जातो. याचे कारण हेच आहे की जर घराचा मुख्य दरवाजा उत्तर पूर्व दिशेत असेल तर घरात सकाळची कोवळी सुर्यकिरणे घरात येऊ शकतात. सकाळच्या सुर्यकिरणांमध्ये जास्तीत जास्त अतिनील (Ultraviolet ) किरणे असतात .ही किरणे उत्तम आरोग्याच्या दृष्टीने खुप उपयोगी असतात. त्यांच्यामुळे शरीरात Vitamin D ची निर्मिती होते तसेच ही किरणे घराचे निर्जंतुकीकरण ही उत्तमप्रकारे करतात. सध्या वाॅटर प्युरिफायर मध्ये ही हीच UV किरणे वापरली जातात.
2) वास्तुशास्त्रानुसार जलतत्वाचे स्थान उत्तर ते पूर्व आहे. या तत्वामागे ही हेच कारण आहे जेणेकरून स्वच्छ व आरोग्यास उपयोगी पाणी सर्वांना मिळावे हाच मुख्य उद्देश या मागे आहे. तसेच जेव्हा सुर्यांची सकाळची किरणे जेव्हा पाण्यावरून परावर्तित होतात तेव्हा ते मेंदूतील पेशींना अधिक पोषक तत्त्वांची निर्मिती करतात.
वास्तुशास्त्राच्या प्रत्येक नियमामागे असाच शास्त्रीय आधार आहे. वास्तुशास्त्राचे अजून एक महत्त्व असे की वास्तुशास्त्रात संपूर्ण कुटुंबाचा विचार केला गेला आहे. म्हणजे त्या वास्तुत राहणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीला त्याच्या अवश्यकतेनुसार वास्तुशास्त्र मदत करत . जसे कुटुंबप्रमुखास स्थैर्य, गृहिणींना उत्तम शारीरिक व मानसिक आरोग्य, वयस्कर लोकांना उत्तम स्वास्थ्य व मानसिक शांती तसेच मुलांना शैक्षणिक प्रगतीत उत्तम यश इत्यादी. खर सांगायच तर तुम्हीच विचार करून बघा जसजशी बैठ्या घरांच्याऐवजी बहुमजली इमारती वाढु लागल्या तसतश्या समाजात विविधप्रकारच्या समस्याही वाढतच जात आहेत. आजही बहुतेक गावातील माणसे ही शहरी माणसांच्या मानाने अधिक निरोगी व समाधानी असतात. शहरीकरणाच्या नादात आपण खरच खुप वाहत चाललो आहोत. वास्तुशास्त्रानुसार घरात शौचालय नसावे पण आज सर्वांत पहीले घरात शौचालयाचीच चौकशी अधिक असते. म्हणजेच आज आपण स्वतःहूनच .याचेच दुष्परिणाम आपण सारेच बघत आहोत नात्यांमधील दुरावे, घरगुती कलह, मानसिक तक्रारी आदींचे प्रमाण समाजात झपाट्याने वाढतच आहे. म्हणूनच मी म्हणतो की वास्तुशास्त्र ही खरच सध्या सर्वांचीच गरज आहे.


वास्तुशास्त्राचा विरोध करणारे जसे आहेत तसेच त्याच्यावर विश्वास ठेवणारे ही बरेच लोक आहेत. या विश्वास ठेवणाऱ्यांना एकच विनंती आहे वास्तुशास्त्रावर विश्वास ठेवा पण बिल्डरवर नका कारण आज तुमच्या सारख्या लोकांना आकर्षित करण्यासाठी अनेक बिल्डर असे सांगतात की त्यांनी वास्तुशास्त्रानुसार बिल्डिंग किंवा प्रकल्प बांधला आहे. ते त्यांच्या परीने बरोबर असतात पण पुर्णपणे नाही कारण त्यांनी प्रकल्प बांधताना वास्तुशास्त्रानुसार एका ठराविक दिशेतुन बांधकामाची सुरवात केली असते परंतु त्यांनी प्रत्येक फ्लॅट वास्तुशास्त्रानुसार बांधले नसते. खरतर कोणालाच ते शक्य ही नसते व परवडणारे ही नसते. त्यामुळे ते जास्तीत जास्त फ्लॅट्स ( घरं ) बांधण्यावरच भर देतात. त्यामुळे सध्या बरीच वास्तुदोषयुक्त घरांची निर्मिती होत आहे. म्हणून जरी तुमचा वास्तुशास्त्रावर विश्वास असला तरी वास्तु खरेदी करण्यापूर्वी योग्य वास्तुशास्त्रतज्ञाचे जरूर मार्गदर्शन घ्या जेणेकरून तुमची फसवणूक होणार नाही. माझे बरेचशे ग्राहक आजही काही नवीन वास्तु किंवा जमीन घेण्यापूर्वी मला दाखवूनच पुढे निर्णय घेतात. त्यातील काही डॉक्टर्सदेखिल आहेत. पण त्यांना याबद्दल कमीपणा वाटत नाही कारण त्यांनी वास्तुशास्त्राबद्दलचे चांगले अनुभव स्वतः घेतले आहेत. माझ्या परीने मी तुम्हाला वास्तुशास्त्राबद्दल माहिती देण्याचा एक प्रयत्न केला आहे. तुम्हाला आवडला असावा हीच आशा आहे. तरी आपल्या प्रतिक्रिया जरूर कळवा. तुमच्या प्रतिक्रियांचे नेहमीच स्वागत आहे.

लेखक
श्री. सचिन अं. बागुल (वास्तुशास्त्रतज्ञ )
मोबाईल - 9820115846
Email - sachinbagulkyn@yahoo.co.in

------------------------------------------- हाजीची हजेरी अन पोलिसांची उचलबांगडी
घुग्घूस येथील कुख्यात गुंड हाजी सरवर याच्या अटकेनंतर पोलिसांची उचलबांगडी झाल्याने आजवरच्या चोर - पोलिस खेळातील तथ्य समोर येवू लागले आहे. मात्र या अटकेनंतर पोलीस खात्यातील भ्रष्ट अधिकाऱ्यांचा काळा चेहरा मात्र समोर आला आहे. अटकेनंतर आपल्या यंत्रणेतील काही पोलीस अधिकारी आणि शिपायांबद्दलचा खळबळजनक खुलासा पोलीस अधिक्षकांच्या हाती लागला आहे.

हाजी तीन गुन्ह्यांमध्ये फरार होता. घुग्घुसमध्ये सैयद इस्त्राईलच्या वाहनावर ३ मे २०१४ मध्ये त्याने गोळीबार केला होता. त्यानंतर अक्षय येरूळकर याचे अपहरण करून मारहाण करण्याचा गुन्हाही त्याच्यावर आहे. या सोबतच खंडणीचेही गुन्हे त्याच्यावर आहेत.

कोळसा तस्करीच्या याच शीतयुध्दाची परिणती गॅंगवॉरमध्ये झाली होती. शेख हाजी सरवर याने राष्ट्रवादीचे चंद्रपूर शहर अध्यक्ष तिरुपती पॉल यांची भरदिवसा मुख्य रस्त्यावर तलवारीने हत्या केली. याचे पडसाद कोळसा तस्करीच्या व्यवसायावर पडले.

घुग्घूस येथील कोळसा व्यापारी टुल्लू उर्फ शागीर मुखत्यार अहमद याचा सोमवार (८ डिसेंबर)ला सकाळी ७ वाजताच्या सुमारास नागपूर येथे उपचारादरम्यान मृत्यू झाला. ही वार्ता घुग्घूस येथे पोहचताच ५० ते ६० युवकांनी व्यापाºयांना धमकावून बळजबरीने घुग्घूस बंद करण्याचा प्रयत्न केला. त्यामुळे परिसरात काहीकाळ तणावाचे वातावरण निर्माण झाले होते.घुग्घूस येथील कोळसा व्यापारी टुल्लू उर्फ शागीर अहमद मुखत्यार याच्यावर नागपूर येथे गोळीबार करण्यात आला. यात तो गंभीर जखमी झाल्याने त्याच्यावर नागपूर येथे उपचार सुरू होते. उपचारादरम्यान त्याचा सोमवारी मृत्यू झाला. ही वार्ता घुग्घूस येथे पसरताच ५० ते ६० युवक दुचाकीने बाजार परिसरात पोहचले व त्यांनी व्यापाºयांना धमकावून दुकाने बंद करण्याचा प्रयत्न केला. त्यामुळे तणावाचे वातावरण निर्माण झाले होते. याबाबतची माहिती घुग्घूस पोलिसांना देण्यात आली. माहिती मिळताच पोलिस दंगा नियंत्रण पथकासह दाखल झाले. पोलिसांच्या मध्यस्थीमुळे तणाव शांत झाला. या बंदला संमिश्र प्रतिसाद मिळाला. टुल्लू मुखत्यार याच्यावर हत्येचा प्रयत्न करणे, धमकाविणे, खंडणी वसूल करणे असे १४ गंभीर स्वरुपाचे गुन्हे घुग्घूस पोलिस ठाण्यात दाखल होते. त्याला तडीपारही करण्यात आले होते. तो काही दिवसांपूर्वी घुग्घूस सोडून नागपूरला वास्तव्यास गेला होता. तिथे त्याच्याच वाहनामध्ये बसलेल्या युवकाने त्याच्यावर गोळी झाडली. कुख्यात गुंड हाजी शेख सरवर याच्यासोबत टुल्लूने घुग्घूस येथे कोळशाचा व्यापार सुरू केला होता. शेख सरवरशी खटकल्यामुळे त्याने स्वत:च हा व्यवसाय सुरू केला व नागपूर येथे राहायला गेला होता. 

विविध गुन्ह्यांचे आरोप शिरावर घेऊन पोलिसांना गुंगारा देत गेल्या अनेक महिन्यांपासून पोलिसांना गुंगारा देणारा कुख्यात हाजी सरवर अखेर पोलिसांच्या तावडीत सापडला. एलसीबीचे पोलीस निरीक्षक प्रभाकर टिक्कस यांनी जिल्हा पोलीस अधिक्षक डॉ. राजीव जैन यांच्या कानावर ही बाब टाकली. त्यांनी या मोहिमेत कुणालाही सहभागी न करता केवळ स्थानिक गुन्हे शाखेवर ही कामगिरी सोपविली. या शाखेचे सहायक पोलीस निरीक्षक प्रकाश तुंकलवार यांच्यासह निवडक शिपायांना घेऊन सापळा रचला. हाजीला नकोडा परिसरातून अलगदपणे पकडण्यात यश आले. अटकेनंतर त्याला जिल्हा पोलीस अधीक्षकांच्या समोर हजर करण्यात आले. त्याच्याकडून घेतलेल्या कबुलीजबाबात मात्र खबळजनक माहिती पुढे आली. आपल्या विरूद्ध सुरू असलेल्या पोलिसाच्या प्रत्येक हालचालीची माहिती आपणास काही पोलीसच पुरवत असल्याचा खळबळजनक खुलासा त्याने अधीक्षकांसमक्ष केला. यामुळे पोलीस विभागात एकच खळबळ उडाली आहे.
मध्यंतरी नकोड्यात स्थानिक गुन्हे शाखेने त्याच्या अटकेसाठी फिल्डींग लावली होती. मात्र पोलीस खात्यातीलच काही मुखबीरांनी त्याला माहिती दिली. त्यातून तो पळून जाण्यात यशस्वी झाला. हाजीच्या अटकेनंतर त्याने स्वत: जिल्हा पोलीस अधिक्षकांपुढे दिलेल्या बयाणातून हे सत्य उजेडात आले. त्याची दखल घेत त्याच दिवशी पोलीस अधिक्षकांनी संबंधित पोलीस अधिकारी व अन्य पोलीस कर्मचार्‍यांची तातडीने उचलबांगडी केली.
चंद्रपूर जिल्ह्यासह नागपूर परिसरातही गुन्हेगारीचे साम्राज्य उभे करणारा हाजी पोलिसांच्या हाती लागल्याने अनेक गंभीर गुन्ह्यांच्या तपासाचा मार्ग आता मोकळा झाला आहे. गुन्हेगारी विश्‍वात अत्यंत सराईत म्हणून ओळख असलेल्या हाजीला परजिल्ह्यातील अन्य गुंडांच्या टोळ्यांशी वैर होते. घुग्घूस परिसरात कोळशाच्या तस्करीत त्याने चांगलाच जम बसविला होता. या व्यावसायिक स्पर्धेतून त्याचे अन्य गुन्हेगारी टोळ्यांशी नेहमीच वाद होत असत. यादरम्यान, हाजीचा अनेक गंभीर गुन्ह्यात सहभाग असल्याचे पोलीस तपासात निष्पन्न झाले होते. त्यामुळे पोलिसही हाजीच्या मागावर होते. पोलिसांचा वाढता दबाव आणि गुंडाच्या अन्य टोळ्यांकडून त्याला भीती होती.

भाडय़ाचे गुंड पोसून कोळसा तस्करीचा हा व्यापार सुरू झाला. त्याला पोलीस दलाची मदतही मिळाली. त्यामुळेच चंद्रपूर जिल्ह्य़ातील कोळसा खाणींचा परिसर तस्करी आणि गुंडांच्या दहशतीने काळवंडला आहे. त्याला स्थानिक कोळसा व्यापाऱ्यांचीही साथ मिळाली.
-------------------------------------------------------
राजकीय जाहिरातबाजी अन् विडंबन

बोलबच्चन@- देवनाथ गंडाटे
दि.  23 एप्रिल २०१४
लोकसभा निवडणुकीत सरकार स्थापन करण्यासाठी विविध पक्षांनी गेल्या दोन महिन्यांपासून जाहिरातबाजी सुरू केली आहे. सध्या टिव्ही चॅनेलवर या जाहिरातींचा भडीमार सुरू आहे. त्या बारकाईने ऐकल्या तर हसू येतं आणि याच जाहिरातींचे विडंबन करून व्हॉट्सअ‍ॅप आणि फ़ेसबुकच्या माध्यमातून केलेली मस्करी वाचून पोट धरून हसू येते.
जाहिरातबाजीत भाजप आघाडीवर आहे. अब की बार, मोदी सरकार ही जाहिरात अशिक्षित महिलांपासून लहान बालकांच्या तोंडपाठ झाली. कधी कधी गंमत म्हणून घर असो वा ऑफ़िस अब की बार,....ची डॉयलॉग तोंडातून सहज बाहेर पडते. त्याचे कारणही तसेच आहे. वारंवार कानावर पडणा-या या जाहिरातीमुळे हॅमरिंग होत असते आणि सुचले नाही की तेच वा्क्य  डॉयलॉग म्हणून तोंडातून निघत आहे. भाजपने आणखी एक जाहीरात सुरू केलीय. ती म्हण्जे  हम मोदीजीको लाने वाले है……।
राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या धोरणांविषयक जाहिरातीमुळे चांगलाच कहर केलाय. जसे माझी मुलगी अधिकारी झाली. ती पवार साहेबांच्या महिला धोरणामुळे. म्हणून माझं मत………. राष्ट्रवादीच्या या जाहिरातींचे विडंबन केले जात आहे. आमच्या शेजारी मुलगी झाली....ती पवार साहेबांच्या धोरणामुळे…. नेहमी खरे बोलावे, खोटे बोलू नये....नाहीतर तोंडाचा कँन्सर होतो, अशा प्रकारची पोस्ट महाराष्ट्राभरात व्हॉट्सअ‍ॅप आणि फेसबुकच्या माध्यमातून भटकंती करीत आहे. आता सन्नी लिओनच्या नावाने सुरू झालेल्या पोस्टमुळे तरुणांचा चांगलाच टाईमपास होतोय. मी बॉलिवूडमध्ये आली ती, पवार साहेबांच्या महिला धोरणामुळे….काँग्रेसनेही  विविध प्रकारच्या जाहिराती सुरू केल्या आहेत. त्यात प्रामुख्याने राहूल गांधीना दाखवून मै नही, हम... हर हाथ शक्ती, हर हाथ तरक्की अशी जाहिरात सुरू आहे. त्याचे तुम नही हम.....हर हर शक्ती, काँग्रेससे करो मुक्ती असे विडंबन केले आहे. शिवाय किशोरवयीन मुलांच्या तोंडून काँग्रेसच्या गुणगान गाणा-या जाहिराती सुरू आहेत. महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेने राज ठाकरे आणि रेल्वे दाखवून मराठी खासदारांची गरज कशी आहे, हे पटवून देत आहेत. शिवसेनेने चला दिल्ली  जिंकुया , भगवा झेंडा फ डकवूया, अशी जाहिरात सुरू केली आहे.
सोशल मिडियावर प्रारंभी आम आदमी पक्षाचा बोलबाला होता. निकलो बाहर मकानोसे, जंग लढो बेईमानोसे, इस बार चलेगा झाडू अशी जाहिरात करण्यात आली. उत्तरप्रदेशात समाजवादी पक्षाने केलेल्या जाहीरातीत मने के है मुलायम, और इरादे लोहा है...... बहुजन समाज पक्ष, तृणमूल काँग्रेस, द्रमुक या पक्षांनी आपापल्या प्रांतात पोस्टरबाजी केली आहे. गेल्याच आठवड्यात समाजवादी पक्षाचे मुलायमसिंग यादव आणि अबू आझमी यांच्या बेताल वक्तव्याचा सोशल मीडियावरून चांगलाच समाचार घेण्यात आला होता. काही विडंबनकारांनी त्या संधीचा पुरेपूर फायदा घेत यादव आणि आझमींवर काव्यपंक्ती तयार करून व्हॉट्सअ‍ॅप वापरकर्त्यांची हौस पुरविली.
एकूणच या जाहिराती मतदारांना प्रभावित करण्यासाठी आहेत. याशिवाय आता लिखित आणि व्यंगचित्रांच्या माध्यामातून फेसबुक, ट्वीटर आणि व्हॉट्सअ‍ॅपवर चांगलाच भडीमार सुरू झालाय. त्याचा प्रभाव मतदारांवर किती पडेल, हे १६ मे रोजी दिसून येईल आणि विडंबनकारांना चविष्ट लिखाणसुद्धा करता येईल.

------------------------
नोट नाही घेणार
पण, नोटा देणार
दि.  १ १ एप्रिल २०१४
उमेदवार पसंत नसेल, तर नोटाचा वापर करा, असा एक संदेश व्हॅट्सवरच्या
ग्रुपमध्ये आला आणि लगेच एका खेड्यातील एका तरुणाने त्यावर आपली कॉमेन्ट्स टाकली. अहो काय सांगता? नोटा घेऊन मतदान करणार नाही आम्ही. ते वाचून त्याच ग्रुपमधील अनेक फेरन्ड्सला हसू आले. इतक्यात एकाने "नया है वह"ची पोस्ट टाकली. नोटा घेऊन मतदान करणार नाही, ही त्याची कॉमेन्ट्स प्रामाणिक आणि जागृत मतदार म्हणून योग्य होती. पण, यातील नोटाचा अर्थ त्याला कळला नव्हता. म्हणून त्याची थोडी गोची झाली. यंदा लोकसभा निवडणुकीत पहिल्यांदाच नोटाचा प्रयोग होणार आहे. यावेळी ईव्हीएममध्ये नन ऑफ द अबाऊ म्हणजेच नोटाचा पर्याय दिला आहे. जर मतदारांना कोणत्याही उमेदवाराला मतदान करायचे नसेल तर नोटाचा पर्याय त्यांच्यासाठी उपलब्ध राहणार आहे. एखाद्या मतदाराला नोटाचा उपयोग करायचा असेल तर एक फॉर्म भरुन द्यावा लागत असे; परंतु आता लोकसभा निवडणुकीत असा फॉर्म भरून देण्याची गरज भासणार नाही. 

लोकसभेचा गाजावाजा मोठा
साराच उमेदवारवर्ग खोटा 
मतदार राजा, तु नाही छोटा
पसंत नसेल, तर दाब नोटा 

या नोटाचा प्रचार काही सामाजिक
संस्था करीत आहेत. विदर्भात
वेगळ्या राज्याच्या मागणीला समर्थन न देणा-या उमेदवारांना पराभूत करा आणि नोटाची बटन दाबा असा प्रचार स्वाभिमानी विदर्भ संघटनेने सुरू
केला आहे. विदर्भ जनता पक्ष यांनी जोरदार मोहिम सुरू केली आहे. ठाणे मुंबई सीमेवरील कोपरी मुलुंड परिसरातले जवळपास २०,००० नागरिकांनी डंपिंग ग्राऊंडच्या मुद्द्यावर या निवडणुकीत नोटाचा पर्याय स्वीकारणार आहेत.
रत्नागिरी लोकसभा क्षेत्रातही महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेने नोटाचा वापर करण्याचा आवाहन केले आहे.
उमेदवार पसंत नाही, असे सांगण्यासाठी पूर्ण फार्म भरून देण्याची पद्धत होती. मात्र, अनेक मतदारांना त्याची माहिती नव्हती. आता व्होटींग मशीनवर नोटाची बटn आल्याने आपला हक्क बजावता येणार आहे. निवडणूक कोणतीही असो. प्रचार, आश्वासने आणि मतदानाच्या दिवशी पैशाचा भडीमार चालतो. अमाप पैसा खर्च करून लोकप्रतिनिधी होण्याचे स्वप्न राजकारणात उतरलेल्या पुढा-यांचे असते. जनतेची सेवा करण्यासाठी अमाप पैसे खर्च करण्याची गरज आहे का?
मग, हे निवडून येणारे लोकप्रतिनिधी खरोखर विकासकामे करतील काय, याची कोणतीही शाश्वती राहिलेली नाही. म्हणूनच उशिरा का होईना, स्वातंत्र्यांच्या इत्नया वर्षानंतर परिवर्तनाची एक लाट देशात येवू पाहत आहे. मात्र, त्या लाटेला मनोटांफचा वापर करून परतवून ावण्याचे काम गर्भश्रीमंत राजकारणी करू पाहत आहेत. देशात सर्वात जास्त सत्ता काँग्रेसने भोगली. मात्र, नागरिकांच्या अपेक्षा आणि देशाची आर्थिक स्थिती सुधारण्यात पाहिजे तसे यश आले नाही. दुसरीकडे काँग्रेसची सत्ता उलथून लावण्यासाठी अनेक पक्ष तयार झाले. देशात राष्ट्रीय, प्रादेशिक आणि स्थानिक असे हजारो पक्ष स्थापन झालेत. एक ना धड भाराभर chiध्या झाल्या. एकाही पक्षाला देश सुधारण्यात यश आले नाही. आता अरvद केजरीवाल देश सुधारण्यासाठी निघालाय. पण, कोणतेही नियोजन नाही. केवळ भ्रष्टाचार...भ्रष्टाचाराविरुद्ध ओरडून देशाचा विकास करण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. पण, ज्यांना एकावरही विश्वास नाही, अशांना नोटाची बटन दाबण्याची ही संधी आहे. विदर्भ जनता पक्ष आणि विदर्भ राज्य हलबा सेना यांना संपूर्ण नागपूर मध्ये वं इतर जिल्ह्यात चांगला प्रतिसाद आहे

^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
आपलं सरकार

बोल बच्चन @ देवनाथ गंडाटे
दि.  १ एप्रिल २०१४
----------------------------

लोकसभेच्या सार्वत्रिक निवडणुकीची रणधुमाळी जोरात सुरू आहे. त्यातच मुंबईच्या चित्रनगरीत सध्या एकच चर्चा चाललीय. ती म्हणजे पक्षप्रवेश आणि लोकसभा उमेदवार म्हणून नामांकन भरल्याची. सारेच उठसूठ राजकारणात जाऊ लागलेत. त्यामुळं दिग्दर्शक-निर्मात्यांना चित्रपटांची चिंता वाटू लागली आहे. सारेच राजकारणात गेले तर कसं होईल आपल्या फिल्म इंडस्ट्रीजचे, असा प्रश्न त्यांच्या मनात सतावू लागलाय. त्याचाच हा किस्सा.
एका चित्रपटाच्या अनुषंगाने एक दिग्दर्शक निर्मात्याला काही नायक-नायिका हव्या होत्या. त्यासाठी तो ड्रीमगर्ल हेमामालिनीकडे गेला. मॅडम, आपलं सरकार चित्रपटासाठी आपण भूमिका कराल काय? अशी विचारणा केली. मात्र, हेमाजींनी नकार देत, अभी तो मेरे पास टाईम नही, मोदीजीको पीएम बनाना है. निराश झालेल्या दिग्दर्शकाने मग, दिपाली सय्यद या मराठी अभिनेत्रीची भेट घेतली. चित्रपटाचे कथानक सांगितले. ऐकून ती भारावली. दिग्दर्शकही खूश झाला अन मन मे लड्डू फूटा. पण, झाले ते उलटे. दिपालीने आम आदमी पक्षाच्या तिकिटावर नगरची उमेदवारी मिळविली. निराश झालेल्या दिग्दर्शकाने फोन करून दिपालीला विचारले. का हो मॅडम. तुम्ही तर होकार दिला होता ना. मग, काय झाले?. त्यावर ती म्हणाली, तुम्हीच तर म्हणाले आपलं सरकारमध्ये काम करा. मग, सरकार बनण्यापूर्वी खासदार बनायला नको. हिरमुसल्या मनानं परतलेल्या दिग्दर्शकानं अभिनेत्रींचा नाद सोडला आणि अभिनेत्यांना शोधणे सुरू केले. परेश रावल यांची भेट घेतली. सारं समजावून सांगितलं. दोन दिवसांत कळवितो, असे रावल बोलले. पण, दुस-याच दिवशी वृत्तपत्रात परेश रावल भाजपचे उमेदवार म्हणून बातमी झळकली. दिग्दर्शकाने ओ मॉय गाड म्हणत डो्क्यावर हात ठेवला. पुढे, महेश मांजरेकर यांच्याकडे विनवणी सुरू केली. पण, काही फायदा झाला नाही. त्यांनीही मनसेच्या उमेदवारीत व्यस्त असल्याचे सांगत डॉ. कोल्हेंकडे जाण्याचा सल्ला दिला. बंगल्यातून चहा-पाण्याविना परतलेल्या दिग्दर्शकाने त्यांची जागा डॉ. अमोल कोल्हे भरून काढतील, या आशेनं त्यांच्याकडे गेले. पण, बघतात तर काय त्यांनी हातात शिवधनुष्य घेतला होता. शेवटचा पर्याय नंदू माधव होते. त्यांनी होकार दिला. हरकत नाही, असे सांगत त्यांनीही दिपाली सय्यदचा किस्सा गिरविला. आपलं सरकार आणू. पण आधी लोकसभा जिंकू. मग, या दिग्दर्शकाने राखी सावंतला गाठले. पण, तिची भाषाच निराळी. का, कशासाठी? असे टर्रकविणारे प्रश्न करीत राहील. आपलं सरकार ना. नक्कीच साकार करू. पण, ते राष्ट्रीय आम पक्षाच्या तिकिटावर. तिच्यापुढे काय बोलावे, तिला कसं समजवावं, हे त्या दिग्दर्शकाच्या नाकीनऊ आले होते. पण, ती हट्टी आणि जिद्दी स्वभावाची. या देशात दोनच गोष्टी मोठ्या. एक मीडिया आणि मी (राखी), अशी ती बडबडत होती. एक नंबरची ऑयटमबाज ही राखी एकदिवस दिल्लीतही गेली होती. मै दिल्ली की चाय पिने आयी हू, अशी जोराजोरानं ओरडत कमळाचं फूल मागत होती. काय म्हणावं या पोरीला.
या राजकारणामुळे वैतागलेल्या दिग्दर्शकानेही आपलं सरकार या चित्रपटाचा नाद सोडलाय म्हणे. पण, या अभिनेत्यांच्या डो्नयातील राजकारणाचं भूत उतरल्यावर चित्रपटाचे चित्रिकरण करणार असल्याचे समजते.
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
‘चट पक्षांतर, ‘पट' उमेदवारी 

देवनाथ गंडाटे
९९२२१२०५९९
दि. 18 मार्च २०१४
-------------------
लोकसभेचे वेळापत्रक जाहीर होताच निवडणुकीच्या रणधुमाळीने चांगलाच रंग घेतला आहे. होळीच्या पर्वावर अनेकांनी एकमेकांना शुभसंदेश आणि रंगपंचमीचा गुलाल पाठवून जवळीकता साधण्याचा प्रयत्न केला. त्यातही  सोशल मिडियाच्या माध्यामा तून चांगलाच प्रचार सुरू केला आहे. मोबाईल एसएमएसपेक्षाही भारी वजन असलेल्या  व्हॅॉट्सअपचा लाभ आम आदमी पक्षाने घेतला आहे. म्हणायला आम आदमी असलेतरी अनेकांजवळ महागडे मोबाईल आणि त्यात  टूजी, थ्री जी  कनेक्शन आहेत. त्यामुळे  व्हॉॅट्सअॅपवर ‘आपचे अकाउंट सुरू झाले आहे. 
चंद्रपूर सारख्या शहरातील अनेक नवतरुण माध्यमातून आपला  उमेदवाराचा प्रचार सुरू केलेला आहे.  शेतकरी संघटनेचे वामनराव चटप यांनी आम आदमी पक्षात ‘चट पक्षांतर, ‘पट उमेदवारी मिळविली. गत पाच वर्षांपासून लोकसभेसाठी  तालीम करीत असलेल्या  चटपसारखा चेहरा आपला मिळाल्याने विजयाची मोठी शाश्वती निर्माण झाली आहे.
तरुण, वयस्क , शेतकरी आणि महिला वर्गात चपटांचे नाव पोहोचविणसाठी गावातील प्रमुुख मोबाईल क्रमांक  आणि अनेक ग्रुपमध्ये  जुळून,  नवीन क्रमांक शोधून एसएमएस पाठविले जात आहे. ‘ नया  है वह टपोरी डॉलॉगला हाणून पाडण्यासाठी आता ही तरुण मंडळी कुछ करके दिखाना है, चटप को चुनके लाना है, अशी म्हण पुढे आणून प्रचाराची धुरा वेगात सुरू केली आहे.
आपल्या हातात असणारा, कान आणि डोळ्यांच्या माध्यमातून संपूर्ण मनोव्यापार आणि भाव विश्वाला व्यापणारा मोबाइल आता जणू शरीराचा एक भागच  बनला आहे. अगदी खेड्याातील रोजंदारीवर काम करणा-या अशिक्षित तरुणांपासून तर फ़ेसबुक, ट्विटर आणि व्हॉट्सअॅपमय जगणा-या  शहरी माणसार्पंत पोहचणसाठी हे आम तरुण राजकारणाचा कोणताही गंध नसताना देखील रात्रंदिवस एक करीत आहेत.
ऑनलाइन कट्टयावर मात्र ‘पॉलिटिकल टिवटिव बहर येऊ लागला आहे. व्हॉट्सअॅॅपच्या एका ग्रुपवर  सर्वपक्षीय मित्रपरिवार असल्याने अनेक वाद विवादसुद्धा वाचाला मिळत आहेत.
सोळाव्या लोकसभेचं  रणशिंग सुरू झाल्या नंतर पोस्टर-बॅनरयुद्धाला सुरुवात झाली आहे.. मतदाराला आपले  करण्यासाठी प्रयत्न  सुरू झालेत. कारण त्यांना ठाऊक आहे की, एक दिवसापुरता का होईना, तो ‘राजा’ असणार आहे म्हणून त्याला तसं भासवणं  तरी भाग आहे.  म्हणून सगळा आटापिटा चालला आहे. आरोप-प्रत्यारोपाची राजकीय धुळवड तर आधीपासून सुरू झाला आहे.
निवडणूक नुसती जाहीर झाली आणि गावागावातलं वातावरण बदलू लागले आहे. यंदा चटप आणि आपच उमेदवारीमुळे अचानक वेगळी हवा वाहू लागली आहे. एरवी निष्किय असलेल्या कार्यकर्त्यांमध्ये एकदम चैतन्य दिसून येत आहे. तरुणांना बदल अपेक्षित आहे. विकासाच दृष्टीने नवा शिलेदारदेखील. त्यामुळे निवडणूक हा विषय सगळ्यांनी अतिशय गंभितेने  घेतलेला दिसू लागला आहे. टीव्ही आणि न्यूज चॅनेलचं प्रस्थ असलेला काळात तरुण मंडळी कधी नव्हे यंदा निवडणुकीची चर्चा करू लागले आहे. गली पासून दिली पर्यंतचे विषय चर्चीले जात आहेत. प्रत्येक जण राजकारणातला तज्ज्ञ असल्यासारखा त्यात सह्भागी  होऊ लागला आहे. पूर्वी उमेदवार जाहीर झाल्याचं वर्तमानपत्रांतून कळायचं आणि ख-या अर्थाने लगबग सुरू व्हायची. आता मात्र तसे राहिलेले नाही।फ़ेसबुकआणि  व्हॅट्सअॅपमुळे क्षणात माहिती कळू लागली आहे.

व्हॉट्सअप-टेलिग्रामवरून मेसेजस पाठविण्यास सुरुवात झाली असली तरी या मेसेजेसमुळे काही ङ्गरक पडणार नाही, असा समज करून बसलेल्या विरोधी पक्षांचा निकाल 16 मे रोजी रखरखत्या  उन्हात लागेल.
------------------

परिर्वतनासाठी मतदान टक्केवारी वाढणे गरजेचे

देवनाथ गंडाटे
९९२२१२०५९९
दि. ३ मार्च २०१४

जुने काय झाले, नवीन काय बदल हवेत, याचा देशभरात विचार सुरू असताना मतदानाची टक्केवारीही वाढणे गरजेचे आहे. नाहीतर काय होईल की, मुठभर लोकांनी मतदान करून संपूर्ण लोकसभेचा खासदार बनविणे, उचित ठरत नाही. 
पूर्वीचा आणि आताचा चंद्रपूर लोकसभा मतदार संघ आणि आजवर निवडून गेलेल्या लोकप्रतिनिधींवर एक नजर टाकली, तर असे लक्षात येते की, येथे केवळ पंजा आणि कमळ या बोधचिन्हावरच रबरी फुलीचा शिक्का बसला.. १९७७-८०च्या काळात विश्वेश्वरराव राजे वगळता गेल्या २४ वर्षांच्या कार्यकाळात केवळ तीनच व्यक्ती खासदार होऊ शकले. प्रत्येकाला दोन ते तिनदा खासदार होण्याचा मान मिळाला. याचाच अर्थ असा की येथील मतदारांनी परिवर्तनाची दिशा न अवलंबता केवळ पक्षीय राजकारणातून मतदान केल्याचे दिसून येते. पण, तसेही म्हणणे उचित नाही. आजवर झालेले हे तिन्ही हे लोकप्रतिनिधी त्यांच्या त्यांच्या काळात प्रभावी ठरले होते. शांताराम पोटदुखे यांनी पंतप्रधान पी. व्ही. नरqसहराव यांच्या कार्यकाळात अर्थराज्यमंत्री पद भूषविले. नरेश पुगलियांसारख्या मातब्बर आणि प्रभावी नेत्यामुळे येथील कामगारांना न्याय मिळाला. पुढे हंसराज अहीर यांच्या रुपाने सामान्य माणूस खासदार झालेला दिसतो. लोकप्रतिनिधी प्रभावी होते. पण, पाहिजे तसा विकास झाला नाही, ही बोंब आता मतदारच मारू लागले आहेत. दुसरीकडे जिल्ह्याच्या साक्षरतेकडे बघितले पाहिजे.  साक्षरतेअभावी केवळ मतपत्रिकेवरील चिन्ह बघून मतदान करण्याची पद्धत होती. ग्रामीण भागातील जुन्या महिलांना आजही दुसèयाने सांगितलेल्या चिन्हावरच शिक्का मारण्यावर विश्वास होता. पण, आता काळ बदललाय.  ५५ वयोगटातील शहरी महिला, तर ४० वर्ष वयोगटातील ग्रामीण महिला आता शिक्षित झाल्यात. शिवाय ग्रामपंचायत, नगरपालिका, पंचायत समिती, जिल्हा परिषद या स्थानिक स्वराज्य संस्थेवर लोकप्रतिनिधी म्हणून ५० टक्के आरक्षणातून  सत्तेची  समान संधी मिळाली. परिणामी वरच्या सत्ताकेंद्रात चांगली माणसे निवडून येवू लागली आहेत. २४ वर्षांपूर्वी आणि त्यानंतरच्या काळात म्हणजे २०१४ पर्यंत साक्षरतेचे प्रमाण वाढले आहे. त्यामुळे रबरी फुलीचा शिक्का मारण्याची पद्धत जावून बटन दाबण्याची वेळ आली. त्यामुळे साक्षर तरुण पिढीने आता बदल घडविणे अपेक्षित आहे.
मात्र, सत्तेची लालसा, निवडणूकीत होणारा अमाप खर्च आणि भ्रष्ट विचारप्रवृत्ती यामुळे सारी साक्षरता पाण्यात गेल्यासारखी वाटते. याच कारणातून सत्ता मिळाल्यानंतर केवळ कमाई हेच सिद्धांत ठेवून लोकप्रतिनिधी वाटचाल करीत आहेत. पण, आता ते बदलले पाहिजे. त्यासाठी सुदृढ मतदार आणि दृढनिश्चियी लोकप्रतिनिधी तयार होणे अपेक्षित आहे. दुसरीकडे हे सारे चित्र बदलण्यासाठी मतदानाची टक्केवारी वाढण्याची गरज आहे. चंद्रपूर लोकसभा मतदारसंघात आजवर झालेल्या मतदानाच्या टक्केवारीवरून नजर फिरविली तर निवडून जाणाèया लोकप्रतिनिधींना अल्पमतांचा पाqठबा होता हे सिद्ध होते. गत २००९च्या निवडणुकीत  मतदानाची अंतिम टक्केवारी ५८.४५ एवढी आहे. यामध्ये पुरूषांची टक्केवारी ६२.४१ तर महिलांची ५४.१९ इतकी आहे. राजुरा विधानसभा क्षेत्रात सर्वाधिक ६५.२८ तर चंद्रपूर क्षेत्रात केवळ ५१.९७ टक्के मतदान झाले.
राजुरा विधानसभा क्षेत्रात ६५.२८ टक्के मतदान झाले. तेथे १ लाख ६९ हजार २१४ मतदारांनी मतदान केले. यामध्ये ९२ हजार ४२५ पुरूष तर ७६ हजार ७८९ महिला मतदारांचा समावेश आहे. चंद्रपूर विधानसभा क्षेत्रात ५१.९७ टक्के मतदान झाले. येथे १ लाख ४५ हजार १०८ मतदारांनी मतदान केले. ७९ हजार ७०२ पुरूष तर ६५ हजार ४०६ महिलांचा समावेश आहे. बल्लारपूर विधानसभा क्षेत्रात ५७.९८ टक्के मतदान झाले. तेथील १ लाख ५९ हजार १२८ मतदारांनी त्यांचा हक्क बजावला असून त्यात ८५ हजार ५१० पुरुष तर ७३ हजार ६१८ महिला मतदारांचा समावेश आहे. वरोरा विधानसभा मतदारसंघात ५८.६६ टक्के मतदारांनी मतदान केले. यामध्ये १ लाख ३५ हजार १७ मतदारांचा समावेश आहे. त्यात ७६ हजार १२४ पुरूष तर ५८ हजार ८९३ महिला मतदारांचा समावेश आहे. वणी क्षेत्रात ६०.८० टक्के म्हणजे १ लाख ४५ हजार ५८३ मतदारांनी मतदान केले. यात ८२ हजार ९३६ पुरूष तर ६२ हजार ६४७ महिला मतदारांचा समावेश आहे. आर्णी विधानसभा क्षेत्रात ५६.६९ टक्के झाले. यामध्ये १ लाख ४३ हजार ४२२ मतदारांनी मतदान केले. यामध्ये ७९ हजार ७९३ पुरूष तर ६३ हजार ६२९ महिलांचा समावेश आहे. 
या लोकसभा क्षेत्रातील एकूण १५ लाख ३५ हजार ४८९ मतदारांपैकी ८ लाख ९७ हजार ४७२ मतदारांनी मतदानाचा हक्क बजावला. यात ४ लाख ९६ हजार ४९० पुरूष तर ४ लाख ९८२ महिला मतदारांचा समावेश होता. 
आता पाच वर्षांनी ही परिस्थिती बदलली आहे. सहा विधानसभा मतदारसंघातील जिल्ह्यात एकूण १६ लाख ८७ हजार ३७८ मतदार असून, यात ८ लाख ८१ हजार ५३० पुरुष तर ८ लाख ५ हजार ८४३ महिला मतदार आहेत. चंद्रपूर लोकसभा मतदारसंघात एकूण १७ लाख १५ हजार २५४ मतदार असून यात ९ लाख २ हजार ८२६ पुरुष तर ८ लाख १२ हजार ४२८ महिला मतदार आहेत. चंद्रपूर लोकसभा मतदारसंघात यवतमाळ जिल्ह्यातील वणी व आर्णी विधानसभा मतदारसंघांचा समावेश आहे. 
१८ ते २० वर्षे वयोगटात नोंदणी झालेल्या मतदारांची एकूण संख्या २२ हजार २७१ असून या वयोगटातील एकूण मतदार ४३ हजार ९९२ आहेत. अजूनही काही तरुणांनी मतदार यादीत नाव नोंदविले नसून त्यांनी मतदार यादीत नाव नोंदवावे, असे आवाहन जिल्हाधिकाऱ्यांनी केले. चंद्रपूर जिल्ह्यात पुरुष मतदारांच्या प्रमाणात स्त्री मतदार ९५९ असून त्यापैकी ९१५ महिलांनी मतदार यादीत नाव नोंदविले आहे.  २०११ च्या जनगणनेनुसार जिल्ह्याची लोकसंख्या २२ लाख ४२ हजार ८६४ असून यापैकी १६ लाख ८६ हजार ५०१ असे मतदार आहेत. लोकसंख्येच्या प्रमाणात मतदारांची टक्केवारी ७५.१९ एवढी आहे. मग, केवळ ५० ते ५५ टक्केच मतदान होत असेल आणि १० ते १५ उमेदवार असतील, तर प्रत्येकाला किती टक्के मतदान मिळाले, याचाही विचार होणे गरजेचे आहे.  मागील लोकसभा निवडणुकीत हंसराज अहिर ३३.५५ टक्के, नरेश पुगलिया २९.९४ टक्के, तर वामनराव चटप यांना  १८.८२ टक्के आणि दत्ताभाऊ हजारे यांना केवळ ६.४ टक्के मत मिळाले. उर्वरित उमेदवार एक ते शुन्य टक्क्यावर होते. ही संपूर्ण आकडेवारी परिवर्तनासाठी qचतनीय आहे.

------------------
आजवरचे खासदार
१९७७-८०       विश्वेश्वरराव राजे स्वतंत्र
१९८०-८४   शांताराम पोटदुखे काँग्रेस(आय)
१९८४-८९   शांताराम पोटदुखे काँग्रेस(आय)
१९८९-९१     शांताराम पोटदुखे काँग्रेस(आय)
१९९१-९६ शांताराम पोटदुखे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
१९९६-९८ हंसराज अहिर भारतीय जनता पक्ष
१९९८-९९        नरेश पुगलीया भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
१९९९-२००४    नरेश पुगलीया भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेस
२००४-२००९    हंसराज अहिर भारतीय जनता पक्ष
२००९- २०१४ हंसराज अहिर भारतीय जनता पक्ष

--------------------------------
दि. ४ फेब्रुवारी २०१४

        
आम आदमी ते उद्योगपती 
समाजसुधारक ते राजकारण 

हिंदीत नितीनचा अर्थ शांत असा होतो. अगदी अशाच स्वभावाचा नितीन आम आदमी ते उद्योगपती असा प्रवास करून समाजकारणातून राजकारणाकडे  वळत आहे. चंद्रपुरातील पठाणपुरा येथे सामान्य परिवारात जन्मलेले नितीनचे वडील किराणा दुकान चालवीत असत. नितीनने शिक्षणानंतर संगणक प्रशिक्षण केंद्र सुरु केले. त्यानन्तर निप्पो कंपनीची स्थापना केली. या कंपनीतून अनेकांना शुद्ध पाणी मिळू लागले. गेली अनेक वर्षे हा उद्योग विस्तारल्यानंतर मिळणा-या  वेळेतुन सामाजिक उपक्रम सुरु केले. आपल्या वाढदिवसानिमित्त स्थानिक चांदा क्बल मैदानावर सर्व क्षेत्रातील समाजसुधारक आदर्श व्यक्तींचा सत्कार केला. मुंबई, दिल्ली, नागपूर, नासिक, नांदेड, हैदराबाद येथेही कार्यक्रमांचे आयोजन करण्यात आले.
समाज सुधारक अशी उपाधी लावून संघटण स्थापन केल्यानंतर
 अनेकांनी नितीनला वेडा ठरविले. पण नितीनने टीकेकडे दुर्लक्ष करीत आपले काम सुरूच ठेवले. नितीन पोहाणे यांच्या नेतृत्त्वात इ मीटर विरोधात ऑटोचालकांचा मोर्चा काढत सरकारच्या आदेशाचा विरोध व्यक्त केला. मात्र वृत्त वाहिन्याचा पसारा असतानांही कुणी दखल घेतली नाही. मोर्च्याचा प्रतिसाद बघता अनेक राजकीय पुढारी आणि सामाजिक संघटना अचंबित झाल्या. नितीन ने मध्यंतरी कांजी' ला लघुचित्रपट साकारला होता. प्रत्येक वेळी काहीतरी वेगळे करण्याचा नितीन चा प्रयत्न असतो. मोठी स्वप्ने बघून ती साकारण्याचा प्रयत्न नितीन करीत असतो.  
कुठल्याही पक्षात किंवा संघटनेत कार्यकारी मंडळ वा कार्यकारीणी असा एक मोजक्या महत्वाच्या सदस्यांचा गट असतो. पदाधिकारी वा नेत्यांच्या नावाने वा नेतृत्वाखाली चाललेल्या कारभाराला वेळोवेळी सल्लामसलत करायला किंवा आढावा घेण्यात मदत करायला असा गट सज्ज असतो. झालेल्या कामाचे अवलोकन करून त्यातल्या त्रुटी दाखवणे, त्याची चाचणी वा छाननी करणे, सुधारणा सुचवणे; यासाठी ही समिती मदत करत असते. अशी समिती नितीन ने   स्थापन केली नाही. मात्र जाणकाराचे सल्ले घ्यायला ते विसरत नाहीत. शांत स्वभाव असला तरी प्रसंगी चुकीच्या बाबींना कडाडून विरोध करतो. अनेकदा त्याच्या स्मार्ट राहनीमानावर टीका होते. सूट बुटाचा तरुण समाज सेवा करेल काय, असा प्रश्न उपस्थित करतात. पण, नितीन ला नीट नेटकेपणा आवडतो. वक्तशीरपणा आणि दिलेला शब्द पाळण्याची वृत्ती कायम आहे.  समाजकारणातून राजकारणाक डे वळत असताना अनेकजण वेगळ्या नजरेने बघू लागले आहेत. पण नितीन सारख्या तरुणाने आता राजकारणाकडे वळण्याची गरज आहे. समाजकारणातून राजकारणाकडे वळत असताना अनेकजण वेगळ्या नजरेने बघू लागले आहेत. पण नितीन सारख्या तरुणाने आता राजकारणाकडे वळण्याची गरज आहे.
आंदोलनाच्या निमित्ताने त्यांनी फ़ेसबुक व मोबाईल माध्यमातून लोकांचा जबरदस्त प्रतिसाद मिळवला होता. मग त्याचे प्रतिबिंब माध्यमातून पडत गेले. आंदोलनात मिळणारा प्रतिसाद मिळाल्यानंतर राजकीय आखाड्यात उतरण्याचा पवित्रा घेतल्याने जुन्या प्रस्थापित नेत्यांची घाबरगुंडी उडाली आहे.  राजकारण म्हणजे घाण, उकिरडा, भ्रष्टाचार असे म्हटले जाते. पण, तरुण नेते  नितीन आता हि घाण नक्कीच साफ करतील यात शंका नाही.
------------------------------  
दि. १ फेब्रुवारी २०१४

           उमेदवारी संदर्भात संभ्रम 
आम आदमी पार्टीने उमेदवारी घोषित करण्यापूर्वीच शेतकरी संघटनेने तिकीट मिळाल्यागत प्रचारच सुरू केला आहे. त्यामुळे आप च्या सामान्य कार्यकर्त्यात कमालीचा संभ्रम निर्माण झाला आहे. नवरी एक, वर अनेक' अशी इचछुक  उमेदवार संख्या दिसून येत आहे. प्राप्त माहितीनुसार आप कडे ११-१३ जणांनी अर्ज केला आहे. याशिवाय प्रदेश कार्यकारणीच्या नेत्यांनी केलेली विनंती आणि मत परिवर्तन यामुळे उमेदवारीस तयार झालेले बंडू धोतरे आणि चटप यांच्या दावेदारीमुळे तूर्तास उमेदवारी संदर्भात संभ्रम  आहे. मात्र, येत्या काळात लोकसभेच्या तिकीटाची माळ कुणाच्या गळ्यात पडेल, हे आताच सांगणे कठीण आहे। 


वामनराव चटप 
यांनी आपली राजकीय गाडी आता दिल्लीच्या वाटेने वळविली असून, येत्या लोकसभा निवडणुकीत ते दिल्लीचा किल्ला लढविणार असल्याचे स्पष्ट संकेत आहेत. यातच त्यांनी आप सोबत हातमिळवणी केली आहे. त्यामुळे मोठे चित्र बदलण्याची शक्यता आहे. जर चटप यांना आप ची तिकीट मिळाली नाही तर, ते कार्यकर्ता म्हणून आप च्या अन्य उमेदवाराचा  प्रचार करतील असे वाटत नाही. कारण त्यांनी केवळ लोकसभेच्या निवडणुकीसाठीच आजवर मोर्चे बांधणी केली आहे. त्यामुळे ती व्यर्थ जाईल. तिकीट  मिळाली नाही तर, ते शेतकरी संघटना किंवा अपक्ष उमेदवार म्हणून राहू शकतात. कारण ते मुळचे राजकारणी आहेत. राजकारणी हे खुर्ची आणि सत्तेशिवाय जगू शकत नाही.

‘शेतकऱ्यांना घामाचे दाम मिळावे’ पासून ‘त्यांना खऱ्या अर्थाने स्वातंत्र्य मिळावे’ यासाठी २५ वर्षापासून शेतकरी संघटनेचे काम करताना स्वतंत्र भारत पक्षाचे राज्याध्यक्ष अ‍ॅड. वामनराव चटप हे खासदार शरद जोशी यांचे खंदे समर्थक आहेत. मात्र  संघटनेची ताकद केवळ राजुरा विधानसभा मतदारसंघापुरती मर्यादित आहे. याची जाणीव असल्याने चटप यांनी आता आप हीच संधी साधून उमेदवारीचा प्रचार सुरू केला आहे. काही वर्षापूर्वी शेतकरी संघटना युतीसोबत होती. तेव्हा संघटनेचे आमदार वामनराव चटप यांनी चंद्रपूर लोकसभेची जागा मागितली. ती न मिळाल्यानेगत निवडनुकीत  स्वतंत्र लोकसभा लढली. यावेळी आप ची तिकीट मिळाल्यागत प्रचारच सुरू केल्याने या नव्या समीकरणाचा फायदा नेमका कुणाला होतो याविषयी कमालीची उत्सुकता आहे. खरे तर शरद जोशी यांच्या शेतकरी संघटनेने २००४ साली भाजपाशी युती केली होती. त्याच भरोशावर खासदार झाले. आता आप ची टोपी घालून गेलेली पत पुन्हा मिळविण्याचा प्रयत्न सुरु आहे.
८ नोव्हें, २०१३  ला  चंद्रपूर येथे  झालेल्या शेतकरी संघटनेचे 12वे संयुक्त अधिवेशनात लोकसभा निवडणुकीच्या पार्श्वभूमीवर माजी आमदार ऍड. वामनराव चटप यांची उमेदवारी घोषित करण्यात आली. कट्टर विदर्भवादी चटप यांनी ६ डिसें, २०१३  रोजी प्रतिविधान सभेच्या  मुख्यमंत्रिपदावर बसविण्यात आले होते.
राजुरा विधानसभा मतदारसंघाचा संतुलित विकास करून एक प्रगतिशील मतदारसंघ म्हणून पुढे आणण्याचे बरेच श्रेय आमदार, शेतकरी संघटना समर्थित स्वतंत्र भारत पक्षाचे प्रश्नंताध्यक्ष अ‍ॅड. वामनराव चटप यांना आहे. १५ वर्षे विधानसभा सदस्य असलेले अ‍ॅड. वामनराव चटप यांची कारकीर्द उल्लेखनीय आहे.
आंध्र सीमेवरील या मतदारसंघाची स्थिती पूर्वी अत्यंत दयनीय होती. रस्ते, पूल, विद्युतीकरण, शासकीय व शैक्षणिक कार्यासाठी इमारती, सिंचन, वैयक्तिक लाभाच्या योजना यांचा मोठा अनुशेष होता. अ‍ॅड. वामनराव चटप १९८९ मध्ये निवडून आले आणि मतदारसंघाचा चेहरामोहरा बदलून गेला.
जिवती तालुक्यातील १२ गावे राज्य शासनाने आंध्रप्रदेशला देण्याच्या निर्णयाविरोधात आमदार चटप यांनी विधानसभेत आवाज उठवला व लोकांची चळवळ उभारली.  राजुरा मतदारसंघात मोठय़ा प्रमाणात औद्योगिकरण सुरू आहे. त्यामुळे वाढते प्रदूषण व कंत्राटी कामगारांच्या समस्या याबाबत चटप फारसे गंभीर राहिल्याचे दिसत नाही. राजुरा शहरात वनउद्यान वगळता सुशोभिकरणासाठी मोठा निधी दिला नाही. वर्धा नदीवरून सिंचनाचे छोटे प्रकल्प होण्याच्या शक्यतेबद्दल आमदार चटप यांच्याकडून फारसे प्रयत्न नाहीत. आरोग्याच्या सर्व सुविधा व निधी असतानाही माणिकगड पहाडावर कुपोषण सुरूच आहे.
-----------------------------
बंडू धोतरे 
हे कोणताही राजकीय गंघ नसलेला व्यक्ती आहे. त्यामुळे ते निवडनुकीत तग धरतील काय हा प्रश्नच आहे. पण, केजरीवाल यांचा आदर्श डोळ्यासमोर ठेवल्यास परिवर्तनासाठी सक्षम मन आणि ध्येयाची गरज आहे. समाज जागृतीत पुढे असलेले धोत्रे  परिवर्तनासाठी पुढे येत आहेत यात दुमत नाही मात्र त्यांना भाषण कौशल्य आणि राजकीय बांधणी करता येणे महत्वाचे आहे.
चंद्रपूर लोकसभा मतदार संघातून आप चा उमेदवार निवडण्यासाठी प्रदेश कार्यकारणीच्या नेत्यांनी चंद्रपुरातील काही समाज सेवि ची भेट घेतलि. त्यात बंडू धोतरे यांचे नाव होते. चंद्रपूरचे ख्यात  नाम व्यंग चित्रकार मनोहर सप्रे यांच्या मार्फतीने हि भेट झाली. प्रारंभी उमेदवारी ला नकार देणाऱ्या धोतरेनि परिवर्तनाची गरज बघून आप  कडे इचछुक  उमेदवार म्हणून अर्ज केला.
गेल्या १०-१२ वर्षात त्यांनी विविध उपक्रम राबविले. भविष्यात उद्भभवणाऱ्या समस्यांची जाणीव ठेवून वाघांच्या संरक्षणासाठी  उपोषण, जंगल वाचविण्यासाठी अदानी प्रकल्पाला विरोध केला. अदानी विरोधी आंदोलनामुळे ते देशपातळीवर पोहचले. त्याला शहरातील अन्य संघटना आणि नागरिकांनी दिलेली साथ महत्वाची होति. २५ जुलै, २००९ ला  बंडू धोतरे यांनी अन्नत्याग आंदोलन सुरू केले. तेव्हा मॅगसेसे पुरस्कार विजेते  राजेंद्रसिंग यांनी भेट दिली. गोंदियामधील १३२० मेगावॉट क्षमतेच्या तिरोडा औष्णिक वीज प्रकल्पासाठी अदानी पॉवरने ताडोबा-अंधारी व्याघ्र प्रकल्प क्षेत्रात दोन कोळसा खाणींचा प्रस्ताव पुढे आणला होता. प्रस्तावित खाणींतून दरवर्षी ४० लाख टन कोळशाचे उत्पादन केले जाणार होते, तर खाणींमुळे तब्बल १६०० हेक्टरमधील वनक्षेत्र नष्ट होणार होते. परंतु केंद्रीय वन व पर्यावरण मंत्रालयाच्या उच्चस्तरीय मूल्यमापन समितीने २४ नोव्हेंबर रोजीच्या बैठकीत सदर कंपन्यांकडून पर्यावरण मंजूरीसाठी सादर झालेला प्रस्ताव खारीज करण्याचा निर्णय घेतला. पर्यावरणीय मंजुरीशिवाय कंपन्यांना या क्षेत्रात खाणकाम करता येणार नाही. खाणींचे हे दोन्ही प्रस्ताव ताडोबा-अंधारी व्याघ्र प्रकल्पाच्या राखीव क्षेत्रात मोडणारे होते. विदर्भातील पर्यावरणवादी संघटनांनी या प्रस्तावित खाणीच्या विरोधात आंदोलन सुरू केल्यानंतर राज्य व केंद्र शासनाला या विरोधाची दखल घेणे भाग पडले. येथील ‘इको-प्रो’ चे प्रमुख बंडू धोतरे यांनी वन्य जीवांच्या प्रश्नावर बेमुदत उपोषण केले होते. रेल्वे मालधक्का, धूळ प्रदूषण, बाबूपेठ उड्डाणपूल, यासारख्या प्रश्नांवर त्यांनी आंदोलन केले आहे. गेल्या वर्षी त्यांना 'संघर्ष सन्मान पुरस्कार' मिळाला. आप च्या विचारसरनीला पुढे नेइल, असा कार्यकर्ता आहे.  
------------------------------
आधुनिक माध्यमांच्या युगात वर्तमानपत्र अग्रगण्य

(6 जानेवारी मराठी पत्रकार दिनानिमित्त)

वर्तमानपत्र हे आज अत्यंत आवश्यक व गरजेचे बनलेले आहे. आजही लोकांना सकाळचा पहिला चहा हा वर्तमानपत्राबरोबरच घ्यायला आवडतो. भारतीय पत्रकारितेचा उदय ब्रिटीश राजवटीच्या काळात झाला. व्यावसायिकतेच्या उद्दिष्टाने ही पत्रकारिता सुरु झाली नव्हती. तर पाश्चात्य शिक्षणातून आधुनिकतेची झालेली ओळख आपल्या समाजाला करुन देण्याचा  ध्येय  त्यामागे होता.
मराठी वृत्तपत्रामध्ये पाहिले वर्तमानपत्र दर्पण या वृत्तपत्राची सुरुवात बाळशास्त्री जांभेकरांनी 6 जानेवारी 1832 रोजी केली.हे वृत्तपत्र इंग्रजी व मराठीमध्ये होते. त्याचे इंग्रजी नाव दि बॉम्बे दर्पण  होते. या वृत्तपत्राची पाक्षिक म्हणून सुरुवात होऊन मे 1832 रोजी ते साप्ताहिकात रुपांतरित झाले. मात्र आर्थिक समस्येमुळे 1840 साली ते बंद पडले. 4 जुलै, 1840 रोजी मुंबई अखबार या वृत्तपत्राची सुरुवात  झाली . संपूर्णपणे मराठीतील पहिले वृत्तपत्र म्हणून या वृत्तपत्राचा उल्लेख होतो. दर शनिवारी हे पत्र प्रकाशित केले जात असे. मात्र वर्षभरातच हे वर्तमानपत्र बंद पडले. प्रभाकर या वृत्तपत्राची 24 ऑक्टोबर 1841 रोजी भाऊ महाजन यांनी सुरुवात केली. या वृत्तपत्रातून प्रकाशित केलेली लोकहितवादीची शतपत्रे  मोठ्या प्रमाणात गाजली. याशिवाय भाऊ महाजनांनी 1853 साली धुमकेतू  नावाचे साप्ताहिक 1854 साली ज्ञानदर्शन नावाचे त्रैमासिक सुरु केले. 
यावृत्तपत्रांप्रमाणे कृष्णशास्त्री चिपळूणकर यांनी ज्ञानप्रकाश हे वृत्तपत्र काढले. ते 100 वर्षांपेक्षा अधिक काळ चालले. 1862 साली सुरु झालेल्या इंदुप्रकाश या वृत्तपत्राचे मराठी विभागाचे संपादक जनार्दन सखाराम गाडगीळ हे हेाते. सुबोध पत्रिका  हे प्रार्थना समाजाचे मुखपत्र होते. 1873 मध्ये या पत्राची सुरुवात झाली. समाज व धर्मासंबंधी सुधारणाविषयक चर्चा या पत्रातून झाली. प्रार्थना समाजाचे धर्मासंबंधीचे विचार प्रसृत करणे आणि त्यावरील आक्षेपांना उत्तर देणे हा यामागील हेतू होतो. 
विष्णुशास्त्री चिपळूणकर यांनी 1874 साली निबंधमालेची सुरुवात केली. यातून त्यांनी हिंदू धर्मातील प्रथा, परंपरा, रुढी यांचे पुनरुज्जीवन करणारे लेखन केले. महात्मा फुले यांच्या प्रेरणेने कृष्णराव भालेकर यांनी 1877 साली पुण्यात दीनबंधू पत्राची सुरुवात केली. विचार जागृतीची, समतेची प्रेरणा मिळावी या उद्देशाने त्यांनी स्वत:च्या खर्चाने हे पत्र सुरु केले.बहुजनवादी वृत्तपत्रांमध्ये दीनमित्र विटाळ-विध्वंसक सत्यप्रकाश मूकनायक बहिष्कृत भारत जनता इतयादी वृत्तपत्रे प्रसिद्ध झाली. 
लोकमान्य टिळकांनी जनतेला स्वातंत्र्य चळवळीस उद्युक्त करण्याच्या व समाज परिवर्तनासाठी -जनजागृतीचा एक महत्वाचा भाग या विचारांनी 4 जानेवारी 1881 मध्ये केसरी  हे वृत्तपत्र सुरु केले. केसरीचे प्रथम  संपादक गोपाळ गणेश आगरकर यांनी 1887 पर्यंत काम केले. त्यांनी प्रारंभीच्या काळात जनतेच्या विचार परिवर्तनविषयक लिखाणावर भर दिला. समाजसुधारणांच्या मूलगामी विचारातून सामाजिक सुधारणा वेग धरु शकतील याबाबत त्यांनी जागरुकतेने सामाजिक सुधारणावर आग्रही राहून केसरी त लिखाण केले. आगरकरांचा सडेतोडपणा, वैविध्य यामुळे केसरीची लोकप्रियता वाढली खरी परंतु पुढे टिळक व आगरकर यांच्यात वैचारिक मतभेद वाढत गेल्यामुळे 1888 पासून केसरीचे काम लोकमान्य टिळक पाहू लागले. केसरीने राज्यातील जनतेच्या विविध प्रश्न व समस्यांना वाचा फोडण्याचे कामही  केले. 
आज मराठी पत्रकारितेमध्ये खूप बदल झाले आहेत. एकेकाळी ज्या प्रक्रियेने वृत्तपत्र छापले जात होते. त्या प्रक्रियेत विद्युत यांत्रिकीकरणामुळे प्रचंड बदल  झालेला आहे. वर्तमानपत्रांची संख्या ही दिवसेंदिवस वाढत आहे. लोकशाही समाज व्यवस्थेतील चार स्तंभापैकी पत्रकारिता हा एक स्तंभ आहे. समाज प्रबोधनाचे काम करणारे वर्तमानपत्र हे आगामी शतकानो शतक आपले स्थान टिकवून ठेवणार आहे. यात काही शंका नाही.
शैलजा देशमुखविभागीय माहिती कार्यालय, कोंकण विभाग, नवी मुंबई 
-------------------------------------------------------------------
व्हा गजानना, अखेर गणेशाला हाकललात

४ जानेवारी २०१४


आम्ही तिथे असतो तर अलोउड ( येउ दिले नसते ) केले नसते, असे पोलिस अधिकारी गावडे म्हणाले. त्यावर प्रमोद मोहड यांनी, साहेब हे तुम्हाला समजायला पाहिजे होते, असे रागात उत्तर दिल्यानंतर गणेश गावडे यांनी "आम्हाला काय समजायचे ते समजू, तुम्हाला सांगायची गरज नाही, असे बजावले. मग प्रमोद मोहड यांचाही पारा गरम झाला. सांगायची गरज नाही ना, "काही सांगायची गरज नाही? असे मोहड उच्चारत असताना गणेश गावडे यांनी, सांगायची गरज नाही असे बजावत मोहोड यांच्या कानशिलात फड फड दिली. सर्वसाधारण बांधा, ताठमानेनं राहणा-या गावडेचा हात इतका जोरात पडला कि, राष्ट्रवादीच्या पायाखालची माती सरकली. मोहड यांना रुग्णालयात भरती करावे लागले. पोलिस अधिका-याने एका कामगार नेत्याला केलीली मारहाण अशोभनीय होति. परिस्थिती हाताबाहेर गेल्याने ही कारवाही केली. कोणती चौकशी करायची करून घ्या, असे गावडे शेवटपर्यंत म्हणत राहिले. गेल्या महिन्यापासून भद्रावती येथील कर्नाटक-एम्टा कोळसा खाणीत स्थानिक आणि परप्रांतीय कामगारांच्या मुद्यावर वाद सुरु आहे. यासाठी आंदोलन सुरु होते. मात्र, पोलिसांनी या आंदोलकांना अटक करून भद्रावती पोलीस स्टेशनमध्ये आणले. प्रत्येक आंदोलनात होते तशी मजुरांनी इथेही नारेबाजी सुरु केली. अटक झाली म्हणून आंदोलनाचे नेतृत्व करणारे राष्ट्रवादीचे नेते प्रमोद मोहोड पोलिसांसोबत तावातावाणे बोलत होते. मात्र बोलता-बोलता वरोरा विभागाचे उपविभागीय पोलिस अधिकारी गणेश गावडे यांचा अचानक पारा चढला आणि त्यांनी मोहोड कशी बेदम मारहाण केली. पोलीस एवढ्यावरच थांबले नाहीत. साहेबांनीच दबंगगिरी दाखविली म्हटल्यावर कर्मचा-यांनीही हात धुवून घेतले. हात इतके धुतले कि कामगार नेते मोहोड सामान्य रुग्णालयात हात मोडल्याने दाखल आहेत. प्रमोद मोहोड यांना झालेल्या या मारहाणीमुळे जिल्ह्यातील राष्ट्रवादीच्या नेत्यांमध्ये आणि कार्यकर्त्यांमध्ये मोठी खळबळ उडाली. त्यांनी गृहमंत्री आर. आर. पाटील यांच्याकडे याची तक्रार केली. तरीही पोलिस अधिक्षकानी मोहाड यांचीच बाजू घेत जे केले ते बरोबर होते असे सांगत गावडेचे समर्थन केले.

एम्टा आंदोलनात सहभागी झालेले कामगार नेते प्रमोद मोहोड यांना मारहाण करणार्‍या उपविभागीय पोलीस अधिकारी गणेश गावडे यांना निलंबित करण्याच्या मागणीसाठी राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या वतीने बंद पुकारण्यात आला होता. त्याला चंद्रपुरात संमिश्र प्रतिसाद मिळाला. प्रमोद मोहोड यांना झालेली मारहाण म्हणजे पोलिसाची गुंडगिरी म्हणावी. मोहोड यांनी कामात व्यत्यय आणला, म्हणून मारहाणच करणे हे चुकीचे आणि निषेधार्य आहे.

कर्नाटका एम्टा कोळसा खाणीत सुरू असलेल्या आंदोलनात सहभाग घेतल्याने अन्य कामगारांसोबत आपणासही संपविण्याची धमकी कर्नाटक एम्टा कंपनीचे बिरूसिंग यांनी दिली असून आपल्या जीवाला त्यांच्यापासून धोका असल्याची तक्रार राष्ट्रवादी काँग्रेसचे जिल्हाध्यक्ष राजेंद्र वैद्य यांनी दिली आणि या प्रकरणाला पुन्हा जोर चढला. गृहमंत्री आर.आर. पाटील यांना एक पत्र पाठविले . हा लढा पोलिसांविरूद्ध नव्हता तर कंपनीने सुरू केलेल्या अन्यायाविरोधात होता. मात्र पोलीसच यात उतरले. त्यामुळे पोलिसची भूमिका कंपनीची पाठराखण करणारी स्पष्ट पणे दिसून आली. त्यामुळे गजानन पाल यांनी उपोषणाचे शस्त्र उगारले. अनेक दिवस उपोषण केल्यानंतर गजानन पाल यांना रुग्णालयात भरती करावे लागले. मात्र, पाल यांनी माघार घेतली नाही. गेल्या काही दिवसापूर्वी राष्ट्रवादीचे नेते शरद पवार गोंदिया जिल्ह्यात आले होते. तिथे मोरेश्वर टेमुर्द्रे आणि राजेंद्र वैद्य यांनी गावडेच्या गुंडगिरीची माहिती पवारांच्या कानात सांगितली. त्यांनी गावडेचा बंदोबस्त करण्याचे आश्वासन दिले. दरम्यान गणेश गावडे हे माजी वनमंत्री बबनराव पाचपुते यांच्या जवळचे आहेत, अशी माहिती होती. त्यामुळेच कारवाईला विलंब झाला, असेही बोलले जात होते. दोन महिन्यापूर्वी भद्रावती पोलिस ठाण्याचे सहायक पोलिस निरीक्षक आव्हाड यांच्या मुजोरीविरुद्ध अनेक तक्रारी झाल्या. मात्र, त्यांची पाठराखण वरीष्ट अधिका-यानी केली. त्यामुळे पोलिस गुंडगिरी वाढली आहे.
बरीच दिवस उपोषण चालल्यानंतर गणेश गावडेच्या बदलीचा ऑर्डर आला आणि गजानन पाल यांच्या उपोषणाची सांगता झाली. एकूणच कोणाविरुद्ध लढायला गेले आणि कोणाचा बळी गेला, हि विचार करणारी बाब आहे. आता राष्ट्रवादीने गावडेच्या बदलीचे डोक्यावर न घेता कर्नाटक-एम्टा कोळसा खाणीच्या मूळ प्रश्नाकडे लक्ष देण्याची गरज आहे.


गावडे प्रकरणापूर्वी
स्थानिक प्रकल्पग्रस्त व मराठी कामगारांना डावलून बिहार व उत्तर प्रदेशातून ३५० कामगारांची आयात करून कर्नाटक एम्टा खुल्या खाणीत कोळसा काढण्याचे काम सुरू आहे. २० सप्टेंबरला प्रलंबित मागण्यांसाठी राष्ट्रीय कोयला कामगार संघर्ष समितीने आंदोलन करण्याचा इशारा एम्प्टा प्रशासनाला दिला होता. यामुळे सहाय्यक श्रमआयुक्तांमार्फत कंपनीसोबत समझोता करण्याचा प्रयत्न झाला. मात्र, कंपनीने भूमिका बदलविली नाही. कंपनीने तीन कामगारांचे स्थानांतरण पश्चिम बंगालात केले. त्यानंतर तब्बल ४७ कामगारांना निलंबित केले. या कंपनीत एकूण ४०० कामगार आहेत. हे सर्व खुल्या खाणीत कोळसा उचलण्याचे काम करतात. दरम्यानच्या काळात कर्नाटक एम्टाच्या वतीने स्थानिक मराठी कामगार व प्रकल्पग्रस्तांना कमी करून बिहार व उत्तर प्रदेशातून ३५० कामगार येथे आणले. त्यांना खाणीत कोळसा वेचण्याचे काम दिले, तर मराठी कामगारांना हळूहळू कामावरून कमी केले. त्यानंतर ८४ कामगार कामावर जात असतांनाही नोंदवहीवर त्यांच्या स्वाक्षऱ्या घेतल्या जात नव्हत्या. त्यानंतर या सर्व कामगारांना कामावरून काढून टाकल्याचे या कंपनीच्या वतीने सांगण्यात आले. बिहार व उत्तर प्रदेशातून आलेल्या कामगारांना अधिक पगार देऊन नोकरी देणाऱ्या एम्टा व्यवस्थापनाने मराठी कामगारांची एकप्रकारे गळचेपी सुरू केली. त्यातूनच हे आंदोलन उभे राहिले आहे.
त्याचा परिणाम स्थानिक कामगारांनी एकत्र येऊन एम्टा खाण बंद पाडली आहे. कामगारांच्या कुटुंबीयांनी एकत्र येऊन राष्ट्रवादीच्या झेंडय़ाखाली थेट खाणीत आंदोलन सुरू केले. या खाणीतील कोळशाचा एक दगडही बाहेर गेला तर आंदोलन तीव्र करू, असा इशारा राष्ट्रवादीचे नेते व विधानसभेचे माजी उपाध्यक्ष अ‍ॅड.मोरेश्वर टेमुर्डे व राष्ट्रवादी कामगार सेलचे अध्यक्ष प्रमोद मोहोड यांनी दिला.


परप्रांतीय कामगार आयात करून मराठी कामगारांवर अन्याय सुरू असतांना शिवसेना व मनसेने चुप्पी साधली होती. मराठी लोकांसाठी पेटून उठणारे हे दोन्ही पक्ष मराठी कामगारांसाठी धावून येत नसल्याचे बघून सर्वानाच आश्चर्याचा धक्का बसला. तेव्हा मात्र समाज सुधारक न्यासचे नितीन पोहणे अपवाद ठरले. त्यांनी कामगारांना एकत्रित करून प्रश्न मार्गी लावत असताना राष्ट्रवादी चे आंदोलन पेटले. आता कर्नाटक एम्प्ता कंपनी समझोता करून प्रकरण शांत केले आहे।
-------------------------------------------------------

पोलिस v/s राष्ट्वादी
कर्नाटका एम्टाविरुद्धचे आंदोलन
राजेंद्र वैद्य यांना जिवे मारण्याची धमकी

२४ डिसेंबर २०१३
गेल्या काही दिवसांपासून या कर्नाटक-एम्टा कोळसा खाणीत स्थानिक आणि परप्रांतीय कामगारांच्या मुद्यावर वाद सुरु आहे. गेल्या पाच दिवसांपासून यासाठी आंदोलन सुरु होते. मात्र गुरुवारी पोलिसांनी या आंदोलकांना अटक करून भद्रावती पोलीस स्टेशनमध्ये आणले. प्रत्येक आंदोलनात होते तशी मजुरांनी इथेही नारेबाजी सुरु केली. अटक झाली म्हणून आंदोलनाचे नेतृत्व करणारे राष्ट्रवादीचे नेते प्रमोद मोहोड पोलिसांसोबत तावातावाणे बोलत होते. मात्र बोलता-बोलता वरोरा विभागाचे उपविभागीय पोलिस अधिकारी गणेश गावडे यांचा अचानक पारा चढला आणि त्यांनी मोहोड कशी बेदम मारहाण केली

स्थळ- भद्रावती पोलिस ठाणे- आवारात कामगारांची गर्दी.
(मारहाणीपूर्वी काय घडलय )
गणेश गावडे - आम्ही तिथे असतो तर अलोउड ( येउ दिले नसते ) केले नसते.
प्रमोद मोहड - साहेब हे तुम्हाला समजायला पाहिजे होते
गणेश गावडे - आम्हाला काय समजायचे ते समजू, तुम्हाला सांगायची गरज नाही।
प्रमोद मोहड - सांगायची गरज नाही। ना, "काही सांगायची गरज नाही?
गणेश गावडे- सांगायची गरज नाही।
फड फड ( क्षणाचाहि विलंभ न करता गावडेचा हात मोहोड यांच्या गालावर गेला. ) फड फड फड फड फड फड
माघून कामगार "ओ साहेब ओ साहेब, (मग प्रमोद मोहोड यांना आत नेले) पोलीस एवढ्यावरच थांबले नाहीत. साहेबांनीच दबंगगिरी दाखविली म्हटल्यावर कर्मचा-यांनीही हात धुवून घेतले. हात इतके धुतले कि कामगार नेते मोहोड सामान्य रुग्णालयात हात मोडल्याने दाखल आहेत. प्रमोद मोहोड यांना झालेल्या या मारहाणीमुळे जिल्ह्यातील राष्ट्रवादीच्या नेत्यांमध्ये आणि कार्यकर्त्यांमध्ये मोठी खळबळ उडाली आहे. त्यांनी गृहमंत्री आर. आर. पाटील यांच्याकडे याची तक्रार केली. मात्र पोलिसांनी प्रमोद मोहोड पोलिसांच्या कामात अडथळा आणत असल्यामुळे बळाचा वापर करण्यात आल्याचे सांगताहेत.
एम्टा आंदोलनात सहभागी झालेले कामगार नेते प्रमोद मोहोड यांना मारहाण करणार्‍या उपविभागीय पोलीस अधिकारी गणेश गावडे यांना निलंबित करण्याच्या मागणीसाठी आज सोमवारी राष्ट्रवादी काँग्रेसच्या वतीने बंद पुकारण्यात आला होता. याला चंद्रपुरात संमिश्र प्रतिसाद मिळाला. प्रमोद मोहोड यांना झालेली मारहाण म्हणजे पोलिसाची गुंडगिरी म्हणावी. मोहोड यांनी कामात व्यत्यय आणला, म्हणून मारहाणच करणे हे चुकीचे आणि निषेधार्य आहे.
कर्नाटका एम्टा कोळसा खाणीत सुरू असलेल्या आंदोलनात सहभाग घेतल्याने अन्य कामगारांसोबत आपणासही संपविण्याची धमकी कर्नाटक एम्टा कंपनीचे बिरूसिंग यांनी दिली असून आपल्या जीवाला त्यांच्यापासून धोका असल्याची तक्रार राष्ट्रवादी काँग्रेसचे जिल्हाध्यक्ष राजेंद्र वैद्य यांनी सोमवारी पत्रकार परिषदेत दिली. या प्रकरणाची माहिती देणारे एक पत्र आपण गृहमंत्री आर.आर. पाटील यांना पाठविले असून जिल्हा पोलीस अधीक्षकांनाही निवेदन देणार असल्याचे ते यावेळी म्हणाले. बिरूसींग हे कर्नाटक एम्टा कंपनीचे हस्तक असून या परिसरात कंत्राटदार, अधिकारी म्हणून वावरत आहेत. कामगारांचे आंदोलन दडपण्यासाठी त्यांनी कामगारांनाही धमकावण्याचे प्रकार केल्याने कामगार वर्ग दहशतीत असल्याचे त्यानी यावेळी सांगितले. आपला लढा पोलिसांविरूद्ध नव्हता तर कंपनीने सुरू केलेल्या अन्यायाविरोधात होता. मात्र पोलीसच यात उतरले. त्यांची भूमिका कंपनीची पाठराखण करणारी असून कामगारांवर अन्याय करणारी आहे.

-------------------------------------
परिवर्तनासाठी घेणार आपचा झाडू
२२ डिसेंबर २०१३ 
दिल्लीच्या राजपटावर पहिल्यांदाच सत्तेची मास्टर चाबी आपल्या टोपीत पाडणा-या आम आदमी पक्षाची भुरळ चंद्रपुरातही दिसून येत आहे. अनेक इच्छुक तरुण कार्यकर्ते येत्या लोकसभा आणि विधानसभा निवडणुकीत आपचा झाडू हाती घेण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
जिल्ह्यात काँग्रेस आणि भाजप वगळता इतर पक्षाला लोकसभा आणि विधानसभेत जाता आले नाही. केवळ शेतकरी संघटनेला दोनदा आमदार मिळविता आला. गत लोकसभा निवडणुकीत तिसरा पर्याय म्हणून बसप आणि शेतकरी संघटना उभ्या होत्या. मात्रमतदारांनी जुन्याच पक्षाच्या नेत्यांना पसंती दिली. मात्रविकासाच्या दृष्टीने कोणतेही पावले उचलली गेली नाहीत. गेल्या अनेक वर्षांपसून न सुटलेल्या समस्या आतातरी सुटाव्यातयासाठी मतदारदेखील नवा पर्याय शोधत आहे. जिल्ह्यात तरुण नेते तयार होऊ लागले आहेत. वेगवेगळ्या स्वयंसेवी संघटनेमार्फत विकासाच्या मुद्द्यावर मोर्चेआंदोलने करून समस्या मार्गी लावण्याचा प्रयत्न हे तरुण करू लागले आहेत. त्यामुळे मतदारांना नव्या तरुणांवरील विश्वास वाढू लागला आहे. नुकत्याच झालेल्या दिल्ली विधानसभा निवडणुकीत नवख्या आप पक्षाने प्रस्थापित पक्षांचा झाडूने सङ्काया करीत सत्तेची मास्टर चाबी आपल्या हाती घेतली. त्यामुळे मआपङ्कची हवा चंद्रपुरातही पोहोचली आहे. येत्या लोकसभा निवडणुकीत मआपङ्कच्या माध्यमातून उमेदवारी मिळविण्यासाठी दिल्लीमुंबई आणि नागपुरात बैठका सुरू झाल्या आहेत. भ्रष्टाचारमुक्त भारताचे स्वप्न पूर्ण करण्यासाठी डॉक्टरवकीलविद्यार्थीसामाजिक कार्यकर्तेविविध पक्षांतील कार्यकर्ते व पदाधिकारी मआम आदमी पार्टीङ्ककडे आशेने बघू लागले आहेत. औरंगाबाद येथे नुकत्याच झालेल्या राज्यस्तरीय बैठकीत आगामी लोकसभा आणि विधानसभेच्या निवडणुकीची व्यूहरचना आखण्यात आली. राज्य ते ग्रामपातळीपर्यत कार्यकारिणीची निवड करण्यात येणार आहे. या पक्षात उमेदवाराची शैक्षणिकराजकीयसामाजिकगुन्हेगारीचारित्र्यसंपत्ती आदींविषयी माहिती असेल. सर्व माहिती वेबसाइटवर उपलब्ध राहणार असूनएखाद्या सदस्याच्या गुन्हेगारी पाश्र्वभूमीविषयी कुणाला माहिती असल्यास ते ऑनलाइन तक्रार करू शकतात.

चाचपणी सुरू
शहरातील विविध संघटना आणि काही प्रादेशिक पक्षाच्या नेत्यांना आप पक्षाविषयी विचारणा केली असता सकारात्मक प्रतिसाद दिसून आला. आगामी लोकसभा आणि विधानसभा निवडणुकीच्या अनुषंगाने आम आदमी पक्षाचे वरिष्ठ नेते संपर्कात असूनचाचपणी सुरू असल्याचे एका पदाधिकाèयाने नाव न छापण्याच्या अटीवर सांगितले.

सोशल नेटवर्किंगचा फायदा
शहरी भागापासून ग्रामीण भागापर्यंत प्रत्येक तरुणाच्या हातात मोबाईल आला आहे. त्यामुळे एसएमएसच्या माध्यमातून तरुणांना जोडण्याचे काम सुरू होते. आता ङ्केसबुकने ही जागा घेऊन परिवर्तनाची दिशा तरुणांना पटवून देत आहे.

पक्ष.....  .मनपा.........नपा.......जिप.......पंस....एकूण
काँग्रेस...  २६..........५०........२१........४५.....१४२
भाजप.... १८.........२५.......१८........३१.... ९२
राष्ट्रवादी.....४.......१७.........७........१३......४१
शिवसेना....५........१८.........२.........२......२७
बसप.........१........५.........१..........१.......८
मनसे.......१.......१..........१..........१.......४
अपक्ष.......११....८..........७.........२१.....४७
भाकप......०......२..........०............०.....२
शेतकरी संघटना...०..५..........०............०.....५
रिपाइं...........०......१..........०............०.....१
भारिप..........०.........३..........०............०.....३
                ६६.....१३५......५७.....११४.........३७२

स्थानिक स्वराज्य संस्थेत काँग्रेस बलाढ्य पक्षजिल्ह्यातील महानगरपालिकाजिल्हा परिषदपंचायत समिती आणि नगरपालिका या स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये काँग्रेस बलाढ्य पक्ष आहे. एकूण ३७२ जागांपैकी एकट्या काँग्रेसकडे १४२ जागा आहेत. 
  • काँग्रेस ३८%
  • भाजप २४%
  • राष्ट्रवादी काँग्रेस ११%
  • शिवसेना ७%
  • बसप २%
  • मनसे १%,
  • अपक्ष १२%
  •  शेतकरी संघटना १.३ %,
  • भाकप ०.५ %,
  • भारिप ०.८%,
  • रिपाइं ०.२ %,
^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^ 

मनस्वी आभार
१४ डिसेंबर २०१३ 
-----------------
१४ - १२- १३ = ३०
१४ डिसेंबर १९८३ रोजी माझा जन्म सावली तालुक्यातील (तत्कालीन सिंदेवाही ) मेहा येथे झाला.  गत १२ वर्षापासून चंद्रपुरात वात्सव्यात आहे. २०१३ रोजी वयाची ३० वर्ष झालीत. या काळात अनेक मित्र भेटले. या मित्रांच्या सहकार्य आणि मार्गदर्शनातून पत्रकारिता क्षेत्रात खडतर प्रवास सुलभ करता आले.  वाढदिवसाच्या या शुभदिनी अनेकांनी शुभेच्या देऊन भावी आयुष्यासाठी प्रेरणा दिलि. वाढदिवसाच्या शुभेच्या देणा-याचे मनस्वी आभार


डा. विकास बाबा आमटे,  बंडू धोतरे, आशिष देव, आनंद आंबेकर, आशिष आंबाडे, पंकज शर्मा,  पप्पू देशमुख, प्रमोद काकडे, योगेश दुधपचारे, सचिन वझलवार, सचिन निंबाळकर, मनदीप रोडे, संदीप सिडाम, नरेश निकुरे,  धर्मेद्र लुणावत, अनिल ठाकरे, पुरषोत्तम चौधरी, शिरीष तपासे, किशोर वैद्य, वैभव देवतळे,  गोविल मेहरकुरे, विकास टिपले, योगेश देवतळे, क्रिष्णा निकुरे, बालकदास मोटघरे, देवानंद साखरकर, प्रकाश हांडे, हितेश गोहकर, दीपक फुलबांदे, नितीन बुरडकर, कृष्णकांत खानझोडे, घनशाम घरोटे, शशिकांत आक्केवार, धम्मशील शेंडे, विकास कुंभारे, आशिक महिलावार,


Moin SayedVishal MantriwarSunny Sonawale PatilVyenkatesh DudamwarUday DhakateArun WasalwarVivek Ghate , Ashwin SawalakheChetan Janaki , MalisamajYuvamanch Chandrapur, Parag AlavaniNarendra PalandurkarJitendra UpadhyeAkshay Lonare , Sandip RaipureAmol TekaleGhansham GedekarRajesh Prabhu SalgaonkarManish DongareJayant JenekarAanchal MuleGopal HagePranit TawadeAkash JagtapShyam LanjewarBhausaheb YeginwarYouths Way's Sunny Sonawale PatilChaitanya Chalakh1Shivkumar WaghmareNilesh DahatRajendra VarmaMalak ShakirRajesh SolapanVikrant Patil, Shrikant Pankantiwar


या शिवाय अनेकांनी माझ्या मोबाईलवर फोन करून शुभेच्या दिल्या. मात्र, मी अनेक जणांना नावाने प्रत्यक्ष ओऴखत नाही, त्याचेही आभार मानतो. कुणाची नावे सुटली असतील, तर त्यांनी राग मानू नये,  क्षमा असावी, 
मैत्री, प्रेम, सहकार्य असेच कायम ठेवावे… हीच अपेक्षा 
-
देवनाथ गंडाटे