सचिन रमेश तेंडुलकर

सचिन रमेश तेंडुलकर (एप्रिल २४, १९७३:मुंबई)  हा क्रिकेटविश्वात डॉन ब्रॅडमन याच्यानंतर जागतिक स्तरावर सर्वोत्तम मानला जाणारा भारतीय क्रिकेटपटू आहे. इ.स. २००२ मध्ये, कारकिर्दीच्या बाराव्या वर्षीच, विस्डेनने डॉन ब्रॅडमन याच्यानंतर सार्वकालिक दुसरा सर्वोत्तम कसोटी फलंदाज म्हणून तर एकदिवसीय आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील व्हिव रिचर्ड्स याच्यानंतरचा दुसरा सार्वकालिक सर्वोत्तम फलंदाज म्हणून सचिन तेंडुलकरची निवड केली होती.^[१] २०११ च्या विश्वचषकविजेत्या भारतीय संघात तेंडुलकरचा समावेश होता. २००३ मधील क्रिकेट विश्वचषकात तो मालिकेतील सर्वोत्तम खेळाडू म्हणून निवडला गेला होता. आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमध्ये शतकांचे शतक करणारा तो एकमेव क्रिकेटपटू आहे. २० नोव्हेंबर २००९ रोजी त्याने कारकिर्दीतील ३०,००० आंतरराष्ट्रीय धावांचा टप्पा पार केला.

पद्म विभूषण आणि राजीव गांधी खेलरत्न या पुरस्कारांनी तो सन्मानित केला गेला आहे. भारतीय विमानदलाने त्याला ग्रुप कॅप्टन हा गौरवात्मक हुद्दा प्रदान केलेला आहे. असा मान मिळालेला तो पहिला खेळाडू आणि विमानोड्डाणाची पार्श्वभूमी नसलेला पहिला माणूस आहे. राजीव गांधी युनिव्हर्सिटी ऑफ हेल्थ सायन्सेसने आणि म्हैसूर विद्यापीठाने सचिनला मानद डॉक्टरेट पदव्या प्रदान केलेल्या आहेत. ६ नोव्हेंबर २०१२ रोजी सचिनला मुंबईत मेंबर ऑफ दी ऑर्डर ऑफ ऑस्ट्रेलिया हा गौरव प्रदान करण्यात आला.

सध्याच्या भारतीय कसोटी व एकदिवसीय संघातील अनुभवसंपन्न मध्यवर्ती व्यक्ती असण्यासोबत सचिन तेंडुलकर राज्यसभेचा खासदारही आहे.

सुरुवातीचे दिवस                          

सचिन तेंडुलकरचा जन्म मुंबईमध्ये एका मध्यमवर्गीय मराठी कुटुंबात झाला. सचिनच्या कुटुंबीयांचे आवडते संगीत दिग्दर्शक सचिन देव बर्मन ह्यांच्या नावावरून त्याचे सचिन असे नाव ठेवण्यात आले. सचिनने त्याच्या शारदाश्रम विद्यामंदिर ह्या शाळेत क्रिकेटचे प्रशिक्षक रमाकांत आचरेकर ह्यांच्याकडून क्रिकेटचे धडे गिरवायला सुरुवात केली. शाळेत असताना त्याने आपला मित्र व सहखेळाडू असलेल्या विनोद कांबळीबरोबर हॅरीस शील्ड सामन्यात ६६४ धावांची अजस्र भागीदारी रचली. १९८८/१९८९ साली तो आपल्या पहिल्यावहिल्या प्रथम श्रेणी सामन्यामध्ये १०० धावांवर नाबाद राहिला. त्यावेळी तो मुंबई संघामधून गुजरातसंघाविरुद्ध खेळत होता. तेव्हा त्याचे वय १५ वर्षे २३२ दिवस होते, आणि त्यावेळी हा विक्रम करणारा (पहिल्या सामन्यात शतकी खेळी) तो सर्वांत तरुण खेळाडू होता.

आंतरराष्ट्रीय कारकिर्द                        

सचिनने आपला पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना १९८९ साली  पाकिस्तानविरुद्ध कराची येथे खेळला. त्या सामन्यात त्याने वासिम अक्रम, इम्रान खान, अब्दुल कादिर आणि वकार युनूससारख्या दिग्गज गोलंदाजांचा सामना केला. सचिनची आंतरराष्ट्रीय सामन्यांमधील सुरुवात निराशाजनक झाली. वकार युनूस, ज्याचा सुद्धा हा पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना होता, त्याने सचिनला १५ धावांवर त्रिफळाचीत केले. याचे उट्टे सचिनने फैसलाबाद येथील कसोटी सामन्यात आपले पहिले अर्धशतक झळकावून काढले. सचिनची आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय सामन्यांमधील सुरुवातही खराब झाली. डिसेंबर १८ला झालेल्या आपल्या पहिल्या आंतरराष्ट्रीय सामन्यात खाते उघडण्यापूर्वीच (पुन्हा) वकार युनूसने त्याला बाद केले. वरील मालिकेनंतर न्यूझीलंडच्या दौऱ्यात त्याचे पहिले कसोटी शतक १२ धावांनी हुकले. त्या सामन्यात (नंतर भारताच्या प्रशिक्षकपदी आलेल्या) जॉन राईटने सचिनचा झेल पकडला ज्यायोगे सचिन जगातला सर्वात तरूण शतकी खेळी करणारा खेळाडू बनण्यापासून वंचित राहिला. अखेर १९९० सालच्या इंग्लंडच्या दौऱ्यात सचिनने आपले पहिले कसोटी शतक झळकवले. परंतु ह्या काळात त्याच्याकडून फारश्या लाक्षणिक खेळ्या झाल्या नाहीत. तेंडुलकरला खरा सुर त्याच्या १९९१-९२ सालच्या ऑस्ट्रेलियन दौऱ्यात गवसला, ज्यात त्याने पर्थमधील वेगवान आणि उसळत्या खेळपट्टीवर सुंदर शतकी खेळी केली. सचिनला आत्तापर्यंत कसोटी सामन्यांमध्ये ११ वेळा सामनावीराचा बहुमान मिळाला आहे व २ वेळा तो (बॉर्डर-गावसकर चषकामध्ये  ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध) मालिकावीर राहिला आहे.

सचिनने आपले पहिले एकदिवसीय सामन्यांमधील शतक सप्टेंबर ९, इ.स. १९९४ साली कोलंबो, श्रीलंका येथे, ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध नोंदवले. त्याला पहिले आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय शतक नोंदवण्यासाठी ७९ सामने वाट पहावी लागली.

सचिन हा एकमेव असा खेळाडू आहे की ज्याने रणजी चषक, दुलिप चषक आणि इराणी चषकाच्या आपल्या पहिल्या सामन्यांमध्ये शतक झळकावले.

१९९७ साली विस्डेनने सचिनला त्या वर्षीचा सर्वोत्तम वार्षिक क्रिकेटपटू घोषित केले. ह्याच वर्षी सचिनने पहिल्यांदा १००० कसोटी धावा केल्या. ह्याची सचिनने १९९९, २००१ आणि २००२ साली पुनरावृत्ती केली.

तेंडुलकरच्या नावे एका वर्षात १००० धावा करण्याचा विक्रम आहे. हा पराक्रम त्याने सहा वेळा केलेला आहे (१९९४, १९९६, १९९७, १९९८, २०००, २००३). १९९८ साली त्याने १८९४ एकदिवसीय धावा केल्या. हा त्याचा विक्रम अजून कोणीही मोडू शकलेला नाही.

गोलंदाजी                                               

तेंडुलकर हा नियमितपणे गोलंदाजी करत नसला तरी त्याने १३२ कसोटी सामन्यांमध्ये ३७ बळी आणि ३६५ एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १४२ बळींची कामगिरी केली आहे. ज्यावेळेस महत्त्वाचे गोलंदाज अपयशी ठरत असतात त्यावेळेस सचिनला गोलंदाजी देण्यात येते. आणि बऱ्याच वेळेस तो बळी मिळविण्यात यशस्वी ठरतो. जरी त्याची गोलंदाजीची सरासरी ५० च्या वर असली, त्याला 'जम बसलेली फलंदाजांची जोडी फोडण्याचा हातगुण असणारा गोलंदाज' समजण्यात येते.^{[२][३][४]}

अनेक वेळा^[५] सचिनने घेतलेल्या बळींचा भारताच्या विजयामध्ये महत्त्वपूर्ण वाटा राहिला आहे. खालील सामन्यांमध्ये सचिनच्या गोलंदाजीची नोंद घेता येईल,

• १९९७-९८ सालच्या ऑस्ट्रेलियाविरुद्धच्या^[६] मालिकेत कोची येथे ५ बळींची कामगिरी. २६९ धावांचे लक्ष्य समोर असताना ३१ व्या षटकात ऑस्ट्रेलियाची २०३/३ अशी मजबूत स्थिती होती. सचिनने १० षटकात केवळ ३२ धावा देऊन एम.जी.बेवन, एस.आर.वॉ, डी.एस.लेमन, टी.एम.मुडी आणि डी.एम.मार्टीन ह्यांना बाद करून सामना भारताच्या बाजूने वळवला
• १९९३ सालचे दक्षिण आफ्रिकेविरुद्धच्या सामन्यातील हिरो कप उपांत्य सामन्यामधील शेवटचे षटक. दक्षिण आफ्रिकेला सामना जिंकण्यासाठी एक षटक शिल्लक असताना ६ धावांची गरज होती. सचिनने त्या सामन्यात एकही धाव न देता तीन चेंडू टाकले व संपूर्ण षटकात केवळ तीन धावा देऊन भारताला सामना जिंकून अंतिम सामन्यात पोहोचण्यास मदत केली.^[७]
• शारजामध्ये वेस्ट इंडीजविरुद्ध^[८] १० षटकांत ४/३४ ची कामगिरी केली. त्यामुळे विंडीजचा डाव १४५ धावांत आटोपला.
• आय सी सी १९९८ मधील उपांत्यपूर्व फेरीमध्ये ढाक्कामध्ये त्याने १२८ चेंडूंत १४१ धावा केल्यावर ऑस्ट्रेलियाविरुद्ध ४ बळी मिळवून भारताचा उपांत्य फेरीमध्ये पोहोचण्याचा मार्ग सुकर केला.

कसोटी क्रिकेट

धावा	प्रतिस्पर्धी	ठिकाण (वर्ष)	निकाल
११९ नाबाद	इंग्लंड	मँचेस्टर (१९९०)	अनिर्णित
१४८	ऑस्ट्रेलिया	सिडनी (१९९१-९२)	अनिर्णित
११४*	ऑस्ट्रेलिया	पर्थ (१९९१-९२)	ऑस्ट्रेलिया
१२२	ईंग्लंड	बर्मिंगहॅम (१९९६)	ईंग्लंड
१६९	दक्षिण आफ्रिका	केप टाऊन (१९९६-९७)	दक्षिण आफ्रिका
१५५ नाबाद	ऑस्ट्रेलिया	चेन्नई (१९९७-९८)	भारत
१३६	पाकिस्तान	चेन्नई (१९९८-९९)	पाकिस्तान
१५५	दक्षिण आफ्रिका	ब्लूमफॉँटेन (२००१-०२)	दक्षिण आफ्रिका
१७६	वेस्ट इंडीझ	कोलकाता (२००२-०३)	अनिर्णित
२४१ नाबाद	ऑस्ट्रेलिया	सिडनी (२००४)	अनिर्णित
१५४ नाबाद	ऑस्ट्रेलिया	सिडनी (२००८)	ऑस्ट्रेलिया

^* १८ वर्षाचा असताना वाकाच्या उसळत्या खेळपट्टीवर खेळल्या गेलेल्या या खेळीला स्वतः तेंडुलकर आपली सर्वोत्त्कृष्ट खेळी मानतो.

एकदिवसीय क्रिकेट

धावा	प्रतिस्पर्धी	ठिकाण (वर्ष)	निकाल
९० [९]	ऑस्ट्रेलिया	मुंबई (१९९६ वि.च.+)	ऑस्ट्रेलिया
१०४	झिम्बाब्वे	बेनोनी (१९९७)	भारत
१४३	ऑस्ट्रेलिया	शारजाह (१९९८)	ऑस्ट्रेलिया
१३४	ऑस्ट्रेलिया	शारजाह (१९९८)	भारत
१२४	झिम्बाब्वे	शारजाह (१९९८)	भारत
१८६ नाबाद	न्यूझीलँड	हैदराबाद (१९९९)	भारत
९८	पाकिस्तान	सेंच्युरीयन (२००३ वि.च.)	भारत
१४१	पाकिस्तान	रावळपिंडी (२००४)	पाकिस्तान
१२३	पाकिस्तान	अमदावाद (२००५)	पाकिस्तान
९३	श्रीलंका	नागपूर (२००५)	भारत
२०० नाबाद	दक्षिण आफ्रिका	ग्वाल्हेर (२०१०)	भारत
११४	बांगलादेश	मिरपूर (२०१२)**	भारत

⁺वि.च.-विश्वचषक ^**आंतरराष्ट्रीय सामन्यांतील १००वे शतक

कसोटी क्रिकेट                                             

तेंडुलकरच्या कसोटी कारकिर्दीतील ठळक कामगिरी,

• विस्डेनतर्फे दुसऱ्या क्रमांकाच्या (डॉन ब्रॅडमननंतरच्या) सर्वोत्कृष्ट फलंदाजाचा बहुमान ^{[१][१०]}
• सर्वाधिक कसोटी शतकांचा (३५) विक्रम, जो आधी सुनील गावसकरच्या नावे होता (३४ शतके). हा विक्रम सचिनने दिल्लीमध्ये २००५ सालीश्रीलंकेविरुद्ध खेळताना नोंदवला.
• सर्वाधिक क्रिकेट मैदानांवर खेळाचा विक्रम: सचिन आत्तापर्यंत ५२ मैदानांवर कसोटी क्रिकेट खेळलेला आहे. हा आकडा मोहम्मद अझहरुद्दीन(४८), कपिल देव (४७), इंजमाम उल-हक (४६) आणि वसिम अक्रम (४५) पेक्षा जास्त आहे.
• सर्वात जलद १०००० धावा कसोटी सामन्यांमध्ये करण्याचा विक्रम: हा विक्रम ब्रायन लारा आणि सचिन ह्या दोघांच्या नावे आहे. दोघांनीही हा विक्रम १९५ डावांमध्ये केला.
• एकूण कसोटी धावांमध्ये पहिला क्रमांक .
• सर्वोच्च फलंदाजीची सरासरी: ५५.७९. ही सरासरी कोणत्याही १०,००० धावा केलेल्या फलंदाजापेक्षा जास्त आहे.
• सचिन हा १०,००० पेक्षा जास्त कसोटी धावा करणारा दुसरा भारतीय फलंदाज आहे.
• त्याच्या नावे ३७ कसोटी बळी आहेत (डिसेंबर १४, २००५).
• दुसऱ्या क्रमांकाचा जलद ९,००० धावा करणारा फलंदाज. (ब्रायन लाराने ९००० धावा १७७ डावांमध्ये केल्या, सचिनने १७९ डावांमध्ये ती कामगिरी केली).

एकदिवसीय क्रिकेट                                                               

तेंडुलकरच्या आंतरराष्ट्रीय एकदिवसीय कारकिर्दीतील ठळक कामगिरी:

• सर्वात जास्त एकदिवसीय सामने खेळण्याचा विक्रम.
• सर्वाधिक (५०) वेळा सामनावीर बनण्याचा विक्रम.
• सर्वाधिक (८९ वेगवेगळ्या) मैदानांवर खेळण्याचा विक्रम.
• सर्वाधिक धावा (मार्च २४, २०११ पर्यंत १८,००८ धावा).
• सर्वाधिक शतके (४९).
• पुढील संघांविरुद्ध सर्वाधिक शतके: ऑस्ट्रेलिया, दक्षिण आफ्रिका, न्यू झीलंड, श्रीलंका आणि झिम्बाब्वे.
• १०,०००, ११,०००, १२,०००, १३,००० आणि १४,०००, १५,०००, १६,०००, १७,०००, १८,००० धावांचे लक्ष्य प्रथम आणि सर्वात जलद ओलांडणारा फलंदाज.
• एकदिवसीय सामन्यांमध्ये १४,००० धावांचा टप्पा पार करणारा एकमेव फलंदाज.
• १०० डांवांमध्ये ५० अथवा अधिक धावा करणारा एकमेव फलंदाज.
• १०० हून अधिक बळी (मार्च २४, २०११ पर्यंत १५४ बळी).
• १०,००० पेक्षा अधिक धावा केलेल्या फलंदाजांमध्ये सर्वाधिक फलंदाजीची सरासरी (मार्च २४, २०११ पर्यंत).
• भारतीय फलंदाजांमध्ये सर्वाधिक वैयक्तिक धावांचा विक्रम (१९९९ साली न्यू झीलँडविरुद्ध केलेल्या १८६ धावा)
• एका वर्षात १,००० अथवा जास्त धावा करण्याची कामगिरी सर्वाधिक वेळा करण्याचा विक्रम. ही कामगिरी त्याने आत्तापर्यंत सहा वेळा केलेली आहे - १९९४, १९९६, १९९७, १९९८, २००० आणि २००३.
• १९९८ साली त्याने १,८९४ एकदिवसीय धावा केल्या. हा विक्रम आत्तापर्यंत कोणीही मोडू शकलेला नाही.
• १९९८ साली त्याने ९ एकदिवसीय शतके झळकवली. इतकी शतके आत्तापर्यंत कोणत्याही फलंदाजाने व कोणत्याही एका वर्षात केलेली नाहीत.
• फेब्रुवारी २०१० मध्ये दक्षिण अफ्रिकेविरुद्ध ग्वाल्हेरमध्ये एकदिवसीय क्रिकेटच्या इतिहासात प्रथमच २०० धावा फटकावण्याचा विक्रम.

विश्वचषक

• विश्वचषकाच्या इतिहासातील सर्वाधिक धावा (५९.७२ च्या सरासरीने १७३२ धावा).
• २००३ सालच्या विश्वचषकामध्ये मालिकावीर.
• २००३ सालच्या विश्वचषकामध्ये ६७३ धावा. ह्या कोणीही कोणत्याही एका विश्वचषकामध्ये केलेल्या धावांपेक्षा अधिक आहेत.

आय.पी.एल.

तेंडुलकर इंडियन प्रीमियर लीगच्या मुंबई इंडियन्स संघाकडून त्यांचा आयकॉन प्लेयर म्हणून खेळतो. २००८च्या आय.पी.एल. मोसमात पहिल्या तीन सामन्यात त्याला दुखापतीमुळे खेळता आले नाही.

इतर

• सचिन तेंडुलकर हा तिसऱ्या पंचाकडून धावचीत केला गेलेला पहिला फलंदाज आहे. हा निर्णय १९९२ साली दक्षिण आफ्रिकेमध्ये दक्षिण आफ्रिकेविरुद्ध खेळताना देण्यात आला.
• सचिन हा (१९९२ साली) यॉर्कशायर क्रिकेट काउंटी क्लबमध्ये खेळणारा पहिला परदेशी फलंदाज आहे.
• विशेष म्हणजे, विस्डेनने सचिनच्या एकाही कामगिरीची नोंद सर्वोच्च १०० फलंदाजीच्या खेळ्यांमध्ये केलेली नाही.

व्यक्तिगत माहिती
पूर्ण नाव	सचिन रमेश तेंडुलकर
उपाख्य	मास्टर ब्लास्टर, लिटल मास्टर, तेंडल्या, क्रिकेटचा ईश्वर
जन्म	२४ एप्रिल, इ.स. १९७३ (वय  ३९)
	मुंबई,भारत
उंची	५ फु ५ इं (१.६५ मी)
विशेषता	फलंदाज
फलंदाजीची पद्धत	उजखोरा
गोलंदाजीची पद्धत	उजव्या हाताने लेग ब्रेक/ऑफ ब्रेक/मध्यमगती
आंतरराष्ट्रीय माहिती
एकदिवसीय शर्ट क्र.	१०
राष्ट्रीय स्पर्धा माहिती
वर्ष	संघ
१९८८	सीसीआय
१९९२	यॉर्कशायर
१९८८–सद्य	मुंबई
२००८-सद्य	मुंबई इंडियन्स
कारकिर्दी माहिती
	कसोटी	ए.सा.	प्र.श्रे.	लि.अ.
सामने	१८३	४६३	२९२	५५१
धावा	१५,४७०	१८४२६	२४३८९	२१९९९
फलंदाजीची सरासरी	५५.४४	४४.८३	५८.६२	४५.५४
शतके/अर्धशतके	५१/६२	४९/९६	७८/१११	६०/११४
सर्वोच्च धावसंख्या	२४८*	२००*	२४८*	२००*
चेंडू	४१३२	८०४४	७५३९	१०२३०
बळी	४५	१५४	७०	२०१
गोलंदाजीची सरासरी	५३.६८	४४.४०	६१.९५	४२.१७
एका डावात ५ बळी	०	२	०	२
एका सामन्यात १० बळी	०	n/a	०	n/a
सर्वोत्तम गोलंदाजी	३/१०	५/३२	३/१०	५/३२
झेल/यष्टीचीत	१०५/–	१३५/–	१७४/–	१७५/–
५ ऑगस्ट, इ.स. २०१२

শেয়ার করুন